Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng kiểm tra tình trạng sạt lở, xâm thực bờ biển tại xã Khánh Tiến, huyện U Minh, tỉnh Cà Mau. Ảnh: VGP/Xuân Tuyến

Cùng đi có Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà, lãnh đạo các Bộ NN&PTNT, Giao thông vận tải, Văn phòng Chính phủ và lãnh đạo tỉnh Cà Mau.

Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, tình hình xói lở bờ biển và suy thoái rừng ngập mặn các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã và đang diễn biến rất phức tạp và có xu thế gia tăng cả về phạm vi và quy mô. Tại nhiều khu vực, xói lở đã uy hiếp trực tiếp đến các khu dân cư, công trình phòng chống thiên tai, cơ sở hạ tầng và làm mất dần rừng phòng hộ ven biển, tác động nghiêm trọng đến môi trường sinh thái.

Cụ thể, toàn vùng hiện có 24 khu vực thường xuyên bị xói lở trên tổng chiều dài khoảng 147 km, tốc độ xói lở từ 5-45 m/năm (trung bình mỗi năm mất khoảng 500 ha đất). Trong đó điển hình là bờ biển Gò Công Đông (Tiền Giang), Bình Đại (Bến Tre), Vĩnh Châu (Sóc Trăng), Nhà Mát, Gành Hào (Bạc Liêu), khu vực cửa biển Vàm Xoáy, xã Đất Mũi, khu vực cửa Rạch Rốc, huyện Ngọc Hiển và bờ biển Tây (Cà Mau).

Về bồi lắng, hiện có 24 khu vực với tổng chiều dài khoảng 113 m; tốc độ bồi lắng từ 3-10 m/năm, cá biệt khu vực ngay sau mũi Cà Mau bồi lắng đến 80 m/năm. Cùng với việc xói, bồi thì vùng ĐBSCL cũng xuất hiện những khu vực xói, bồi xen kẽ (xói, bồi theo mùa) ở 4 khu vực có tổng chiều dài khoảng 95 km.

Theo báo cáo của các địa phương, trong những năm gần đây, rừng ngập mặn vùng ĐBSCL đã bị suy giảm nghiêm trọng, chủ yếu do vùng bãi bị sạt lở và việc giao rừng để nuôi trồng thủy, hải sản, tập trung phần lớn ở Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang. Chỉ tính riêng trong 5 năm (từ 2011- 2016), diện tích rừng ngập mặn toàn vùng đã giảm gần 10%, từ 194.723 ha năm 2011 xuống còn còn 179.384 ha năm 2016 (giảm 15.339 ha)

Trước tình hình xói lở bờ biển và suy thoái rừng ngập mặn các tỉnh ĐBSCL đang diễn biến rất phức tạp, thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Uỷ ban Quốc gia về biến đổi khí hậu đã chỉ đạo triển khai nhiều chương trình, đề án, dự án nghiên cứu, đầu tư kết cấu hạ tầng, nâng cao khả năng thích ứng, chống chịu của ĐBSCL trước tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH).

Cụ thể, đã phê duyệt Đề án Bảo vệ và Phát triển rừng ngập mặn ven biển ứng phó với BĐKH giai đoạn 2014-2020, tập trung triển khai các dự án khôi phục rừng ngập mặn ở ĐBSCL. Tập trung đầu tư các chương trình, dự án ứng phó với BĐKH cho vùng ĐBSCL trong điều kiện ngân sách còn nhiều khó khăn, hạn chế.

Giai đoạn 2011-2015, đầu tư cho giao thông khoảng 32,7% tương đương 59.000 tỷ đồng, thuỷ lợi khoảng 18,5%. Trong giai đoạn 2016-2020, dự kiến vốn bố trí cho công tác thuỷ lợi khoảng 28% với hơn 21.000 tỷ đồng; lĩnh vực giao thông sẽ đầu tư các công trình trọng điểm kết nối vùng.

Kinh phí bố trí cho khu vực ĐBSCL trong chương trình mục tiêu ứng phó với BĐKH để bảo vệ, khôi phục rừng (giai đoạn 2012-2015) là 1.434,8 tỷ đồng/3.232 tỷ đồng, bằng 44,4% cả nước; giai đoạn 2016-2020 dự kiến sẽ bố trí trên 4.400 tỷ đồng, chiếm khoảng khoảng 40%.

Công tác nghiên cứu khoa học về xâm thực bờ biển, suy thoái rừng ngập mặn ở ĐBSCL đã được quan tâm triển khai. Bộ NNPTNT đã đẩy mạnh các hoạt động hợp tác quốc tế, chủ trì triển khai một số đề tài nghiên cứu; thí điểm một số giải pháp, công nghệ khắc phục sạt lở, khôi phục rừng ngập mặn, gồm cả kè cứng và tường mềm giảm sóng.

Tình trạng sạt lở, xâm thực bờ biển diễn biến ngày càng phức tạp khiến trung bình mỗi năm ĐBSCL mất hơn khoảng 500 ha đất. Ảnh: VGP/Xuân Tuyến

Những nguyên nhân chính

Qua các nghiên cứu khoa học cũng như thực tiễn quản lý đã xác định 7 nguyên nhân cơ bản dẫn đến xói lở bờ biển, trong đó, đáng chú ý phần lớn nguyên nhân là do con người.

Nguyên nhân thứ nhất là việc mất cân bằng bùn cát do việc xây dưng các hồ chứa ở thượng nguồn và khai thác cát, sỏi ở lòng sông, ven biển đã làm giảm đáng kể lượng bùn cát. Theo báo cáo của Viện Khoa học thủy lợi miền Nam, năm 2013 tổng lượng bùn cát đọng lại trên các tuyến sông vùng ĐBSCL khoảng 3 triệu m3, trong khi tổng lượng cát bị khai thác trong năm là 28 triệu m3.

Nguyên nhân thứ hai là địa chất vùng ven biển ĐBSCL rất mềm yếu, được cấu tạo từ các dạng trầm tích phù sa, rất dễ bị xói lở do tác động của sóng và dòng ven bờ.

Thứ ba, việc chặt phá rừng ngập mặn để nuôi trồng hải sản, đánh bắt thủy sản ven rừng trong những năm gần đây làm suy thoái nghiêm trọng rừng ngập mặn...

Tình trạng lún sụt đất do việc khai thác nước ngầm quá mức để nuôi trồng thủy, hải sản diễn ra mạnh nhất là ở các tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau. Theo báo cáo sơ bộ của Viện Địa chất Na Uy, tốc độ lún sụt trong vài năm gần đây khoảng 3 cm/năm.

Bộ NN&PTNT cũng thẳng thắn chỉ rõ việc xây dựng nhiều nhà ở, công trình hạ tầng ven biển, đê bao, bờ bao quá sát đường bờ biển đã làm gia tăng nguy cơ gây xói lở bờ biển.

Các nghiên cứu khoa học cũng cho thấy, tác động mạnh của sóng do ảnh hưởng của gió Đông, Đông Bắc đối với vùng biển Đông và Tây Nam và vùng biển Tây những năm gần đây diễn biến rất phức tạp. Cùng với đó, nước biển có xu thế ngày càng dâng cao, trong vòng 20 năm qua, trung bình nước biển dâng cao từ 2- 3 mm/năm.

Hiện tại, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đang chủ trì cuộc làm việc với lãnh đạo các bộ, ngành, UBND các tỉnh ĐBSCL về công tác phòng chống sạt lở, xâm thực bờ biển, suy thoát rừng ngập mặn đang diễn biến phức tạp tại khu vực này./.