Hội thảo đóng góp ý kiến về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 của Đoàn luật sư TP Hà Nội. (Ảnh: TH)

Theo LS.Hoàng Huy Được, Phó Chủ nhiệm Đoàn luật sư TP Hà Nội: Trong Dự thảo Hiến pháp 1992 (sửa đổi) lần này, khoản 7 Điều 108 đã ghi nhận: “Quyền bào chữa của bị can, bị cáo, quyền bảo vệ lợi ích hợp pháp của đương sự được đảm bảo. Bị can, bị cáo có thể tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa; đương sự có thể tự mình, nhờ luật sư hoặc người khác bảo vệ lợi ích hợp pháp”.

So với Điều 132 Hiến pháp 1992, khoản 7 Điều 108 Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 (Dự thảo) có mở rộng phạm vi thực hiện nguyên tắc xét xử của tòa án là phải bảo đảm quyền của đương sự được tự mình, nhờ luật sư hoặc người khác bảo vệ lợi ích hợp pháp cho mình, nhưng lại bỏ đi nội dung quan trọng đối với hoạt động hành nghề của luật sư là “tổ chức luật sư được thành lập để giúp bị cáo và các đương sự khác bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình và góp phần bảo vệ pháp chế XHCN”.

Theo đoàn luật sư TP Hà Nội, việc ghi nhận về vị trí, vai trò của chế định luật sư trong Dự thảo lần này có ý nghĩa rất quan trọng, bởi tổ chức luật sư và luật sư không chỉ là chủ thể thực hiện chức năng cơ bản của tố tụng hình sự là chức năng bào chữa, mà còn nhằm thực hiện chức năng xã hội của luật sư. Mặt khác, xét về bản chất thì chức năng bào chữa tồn tại độc lập và đối trọng với chức năng buộc tội như một tất yếu khách quan tự thân của tố tụng hình sự. Việc giới hạn nghề nghiệp luật sư thuộc phạm vi “bổ trợ tư pháp”, theo hướng chủ yếu hoạt động tranh tụng tại phiên tòa hình sự, như vậy vô hình chung đã làm giảm nhẹ ý nghĩa của các giá trị xã hội mà nghề nghiệp luật sư đóng góp vào quá trình phát triển dân chủ nói chung và hoạt động tư pháp nói riêng.

Vì thế, nhiều ý kiến đồng tình phải “nâng tầm” chế định luật sư trong Hiến pháp từ một điều trong Hiến pháp năm 1992 thành một điều luật mới về “tổ chức luật sư” trong chương VIII về TAND, VKSND tại Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 nhằm tạo điều kiện để người dân, nhất là những người yếu thế trong hoạt động tư pháp, dễ dàng tiếp cận với các dịch vụ pháp lý của luật sư, cũng như giúp cho hoạt động nghề nghiệp của giới luật sư được phát triển thuận lợi, đúng với vai trò, vị trí trong xã hội.

Bàn về quy định “Nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa được bảo đảm” lần đầu tiên được ghi nhận tại khoản 5 Điều 108 Dự thảo, các luật sư cho rằng, Dự thảo khi ghi nhận nguyên tắc tranh tụng đã đề cao quá trình dân chủ hóa trong hoạt động tố tụng, bình đẳng trong quá trình giải quyết vụ án. Tuy nhiên, qua thực tiễn tố tụng hình sự, nhiều ý kiến cho rằng rất nhiều trường hợp luật sư không được tạo điều kiện thuận lợi tham gia nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tình nghi phạm tội, nhất là trong giai đoạn điều tra. Vì vậy, đề nghị cần phải bổ sung vào Dự thảo như sau: “Nguyên tắc tranh tụng được đảm bảo. Phán quyết của Tòa án phải căn cứ vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa”.

Lần đầu tiên, tại Khoản 3 Điều 32 Dự thảo quy định: “Người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, bị điều tra, truy tố, xét xử có quyền sử sử dụng trợ giúp pháp lý của người bị chữa”.

Theo các luật sư, đây là một thiết chế mới có tính tiến bộ, mang tính nhân văn sâu sắc, thể hiện đề cao quyền con người và vị thế của người bào chữa trong hoạt động tố tụng. Tuy nhiên, việc các đối tượng trên có tiếp cận và sử dụng hữu hiệu kênh trợ giúp pháp lý hay không lại là một chuyện khác. Bởi, trên thực tế, pháp luật hiện nay đang thiếu các cơ chế để người bào chữa thực hiện đầy đủ, có hiệu quả các quyền năng tố tụng đã được luật định và để người bào chữa bảo vệ quyền của mình trước sự vi phạm của các chủ thể khác, đặc biệt là sự vi phạm từ phía các cơ quan tiến hành tố tụng.

Các luật sư cho rằng, quyền được tiếp cận và sử dụng trợ giúp pháp lý của luật sư không nên chỉ giới hạn khi có quyết định bắt người tạm giữ hoặc khi quyết định khởi tố vụ án hình sự, mà ngay cả khi người bị tình nghi phạm tội bị triệu tập mời lên cơ quan công an do có đơn tố cáo hoặc có thông tin tố giác tội phạm. Hiện nay, hầu hết các cơ quan điều tra thường từ chối sự có mặt của luật sư trong các hoạt động “tiền tố tụng” là rất phổ biến, gây sự quan ngại cho những người bị triệu tập.../.

Theo Báo điện tử ĐCSVN