Tin 24h ngày 19/5/2023

1. Chủ tịch Hồ Chí Minh - Vị lãnh tụ thiên tài của cách mạng Việt Nam

Hôm nay (19/5), kỷ niệm 133 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc ta.

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc tại Phủ Chủ tịch. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)

Người đã dành trọn cuộc đời mình cho độc lập của Tổ quốc, tự do, hạnh phúc của nhân dân; người chiến sĩ cộng sản quốc tế mẫu mực và người bạn thân thiết của các dân tộc đã và đang đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên toàn thế giới.

Chủ tịch Hồ Chí Minh, tên thật là Nguyễn Sinh Cung, sinh ngày 19 tháng 5, năm 1890 trong một gia đình nhà Nho, gốc nông dân, ở xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Trọn vẹn cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành cho đất nước và dân tộc Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, cách mạng nước ta đã giành được nhiều thắng lợi quan trọng, giành độc lập, tự do cho dân tộc.

Cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh là biểu tượng cao đẹp về chí khí cách mạng kiên cường, tinh thần độc lập tự chủ, lòng yêu nước, yêu nhân dân tha thiết, đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, tác phong khiêm tốn, giản dị.

Tên tuổi và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh còn mãi với non sông đất nước, để lại cho các thế hệ sau một gia tài đồ sộ, một di sản hết sức quý báu. Đó là: Tư tưởng Hồ Chí Minh; Thời đại Hồ Chí Minh; và Tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

2. Những khoản trợ cấp nào được điều chỉnh tăng theo lương cơ sở từ 1/7/2023?

Nhiều khoản tiền trợ cấp dành cho người lao động theo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sẽ được điều chỉnh tăng theo mức lương cơ sở mới từ 1/7.

3. Khởi tố, bắt tạm giam nguyên Bí thư Tỉnh ủy và nguyên Chủ tịch Lào Cai

Tối 18/5, Ủy ban Nhân dân tỉnh Lào Cai thông tin, thực hiện việc điều tra vụ án “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Ủy ban Nhân dân tỉnh Lào Cai theo Quyết định bổ sung Quyết định khởi tố vụ án hình sự số 06/QĐ-CSKT ngày 23/6/2022, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Lào Cai đã ra quyết định khởi tố bị can, Lệnh bắt bị can để tạm giam và Lệnh khám xét nơi ở, nơi làm việc đối với một số người có liên quan.

Cụ thể, Công an tỉnh Lào Cai đã tiến hành lệnh khởi tố bị can, bắt bị can để tạm giam và khám xét nơi ở đối với ông Nguyễn Văn Vịnh, sinh năm 1960; đăng ký hộ khẩu thường trú tại số nhà 025, đường Cù Chính Lan, Tổ 10, phường Bắc Cường, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai; nguyên Bí thư Tỉnh ủy, nguyên Chủ tịch, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai.

Công an tỉnh Lào Cai đã khởi tố bị can, bắt bị can để tạm giam và khám xét nơi ở đối với ông Doãn Văn Hưởng, sinh năm 1956; đăng ký hộ khẩu thường trú tại tổ 10, phường Bắc Cường, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai; nguyên Phó Bí thư Tỉnh ủy, nguyên Chủ tịch, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai.

Công an tỉnh Lào Cai đã khởi tố bị can, bắt bị can để tạm giam và khám xét nơi ở, nơi làm việc đối với ông Ngô Đức Hoàng, sinh năm 1974, Chuyên viên phòng Kế hoạch-Tài chính, Cục Địa chất Việt Nam, thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường; đăng ký hộ khẩu thường trú tại Tổ 17, phường Bắc Lệnh, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai; hiện ở tại Phòng 1505B2, Chung cư 505 Minh Khai, phường Vĩnh Tuy, quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội.

Các bị can trên bị khởi tố để điều tra về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” theo quy định tại Khoản 3, Điều 281, Bộ luật Hình sự năm 1999.

Các quyết định và lệnh trên đã được Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Lào Cai phê chuẩn.

Hiện nay, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Lào Cai đang phối hợp với Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Lào Cai tiến hành điều tra làm rõ theo quy định của pháp luật.

4. Nắng nóng gay gắt ở Bắc Bộ khả năng kéo dài tới ngày 23/5

TTDBKTTVQG nhận định nắng nóng và nắng nóng gay gắt ở Bắc Bộ và khu vực từ Thanh Hóa đến Phú Yên có khả năng kéo dài tới khoảng ngày 23/5.

Người dân Hà Nội bịt kín ra đường giữa nắng nóng gay gắt 40 độ

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, ngày 19/5, Bắc Bộ có nắng nóng và nắng nóng gay gắt với nhiệt độ cao nhất phổ biến 35-38 độ C, có nơi trên 38 độ C; độ ẩm tương đối thấp nhất phổ biến 45-60%.

Khu vực từ Thanh Hóa đến Phú Yên có nắng nóng gay gắt, có nơi đặc biệt gay gắt với nhiệt độ cao nhất phổ biến 37-39 độ C, có nơi trên 40 độ C; độ ẩm tương đối thấp nhất phổ biến 35-50%. Thời gian xảy ra nắng nóng từ 10 giờ đến 18 giờ. Cấp độ rủi ro thiên tai do nắng nóng cấp 1.

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia nhận định nắng nóng và nắng nóng gay gắt ở Bắc Bộ và khu vực từ Thanh Hóa đến Phú Yên có khả năng kéo dài tới khoảng ngày 23/5.

Do ảnh hưởng của nắng nóng gay gắt và đặc biệt gay gắt kết hợp với độ ẩm trong không khí giảm thấp và gió Tây Nam gây hiệu ứng phơn nên có nguy cơ xảy ra cháy nổ và hỏa hoạn ở khu vực dân cư do nhu cầu sử dụng điện tăng cao và nguy cơ xảy ra cháy rừng. Ngoài ra, nắng nóng còn có thể gây tình trạng mất nước, kiệt sức, đột qụy do sốc nhiệt đối với cơ thể người khi tiếp xúc lâu với nền nhiệt độ cao.

Các chuyên gia khí tượng thủy văn lưu ý nhiệt độ trong nhà và nhiệt độ cảm nhận thực tế ngoài trời có thể chênh lệch từ 2-4 độ C, thậm chí có thể cao hơn phụ thuộc vào các điều kiện mặt đệm như bê tông, đường nhựa.

Dự báo ngày và đêm 19/5: Phía Tây Bắc Bộ ít mây, ngày nắng nóng và nắng nóng gay gắt, đêm không mưa; riêng vùng núi phía Bắc có mây, có mưa rào và dông vài nơi; trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh. Gió Nam cấp 2-3. Nhiệt độ thấp nhất 26-29 độ C. Nhiệt độ cao nhất 35-38 độ C, có nơi trên 38 độ C.

Phía Đông Bắc Bộ ít mây, ngày nắng nóng gay gắt, có nơi đặc biệt gay gắt; đêm không mưa. Gió Nam đến Tây Nam cấp 2-3. Nhiệt độ thấp nhất 27-29 độ C. Nhiệt độ cao nhất 37-39 độ C, có nơi trên 39 độ C.

Thủ đô Hà Nội ít mây, ngày nắng nóng và nắng nóng gay gắt, đêm không mưa. Gió nhẹ. Nhiệt độ thấp nhất 25-28 độ C, khu Tây Bắc có nơi dưới 24 độ C. Nhiệt độ cao nhất 35-38 độ C, có nơi trên 38 độ C.

Các tỉnh từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên - Huế có mây, ngày nắng nóng gay gắt, có nơi đặc biệt gay gắt, đêm không mưa. Gió Tây Nam cấp 2-3. Nhiệt độ thấp nhất 30-33 độ C. Nhiệt độ cao nhất 37-39 độ C, có nơi trên 40 độ C.

Các tỉnh, thành phố từ Đà Nẵng - Bình Thuận có mây, ngày nắng nóng gay gắt, có nơi đặt biệt gay gắt, riêng phía Nam ngày nắng, có nơi nắng nóng; chiều tối và đêm có mưa rào và dông vài nơi; trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh. Gió Tây Nam cấp 2-3. Nhiệt độ thấp nhất 26-29 độ C. Nhiệt độ cao nhất 35-38 độ C, phía Bắc có nơi trên 39 độ C.

Tây Nguyên có mây, ngày nắng; chiều tối và tối có mưa rào và dông rải rác ở phía Nam; trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh. Gió Tây Nam cấp 2-3. Nhiệt độ thấp nhất 21-24 độ C. Nhiệt độ cao nhất 30-33 độ C, có nơi trên 34 độ C.

Nam Bộ có mây, ngày nắng, có nơi nắng nóng; chiều tối và tối có mưa rào và dông rải rác, đêm có mưa rào và dông vài nơi; trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh. Gió Tây Nam cấp 2-3. Nhiệt độ thấp nhất 25-28 độ C. Nhiệt độ cao nhất 32-35 độ C, có nơi trên 35 độ C.

5. Lũ lụt nghiêm trọng ở Italy khiến ít nhất 13 người thiệt mạng, phá hủy nhà cửa và đường sá

Thống đốc vùng Emilia-Romagna, miền Bắc Italy, cho biết, lũ lụt đã giết chết ít nhất 13 người ở vùng này, gây thiệt hại hàng tỷ Euro và ảnh hưởng nặng nề đến nông nghiệp.

Những trận mưa xối xả trong tuần này đã tàn phá khu vực phía Đông của vùng Emilia-Romagna với khoảng 300 vụ lở đất, 23 con sông nước tràn bờ, 400 con đường bị hư hỏng hoặc phá hủy và 42 thành phố bị ngập lụt.

Số người thiệt mạng do lũ lụt đã tăng lên 13 vào ngày 18/5, khi 4 thi thể nữa được tìm thấy. Tại thị trấn nhỏ Russi, hai người, 73 tuổi và 71 tuổi, được tìm thấy đã chết cùng nhau trong nhà của họ, chính quyền địa phương cho biết.

Theo Hiệp hội Nông nghiệp Coldiretti, hơn 5.000 trang trại bị ngập nước trong khu vực, bao gồm "Thung lũng trái cây", cũng như các cánh đồng ngô và ngũ cốc.

Lũ lụt là sự kiện mới nhất trong một loạt các thảm họa thời tiết khắc nghiệt đã tàn phá Italy trong năm qua.

Chính phủ Italy cam kết sẽ viện trợ khẩn cấp thêm 20 triệu Euro (22 triệu USD), ngoài khoản 10 triệu Euro được phân bổ để ứng phó với trận lũ lụt vào hai tuần trước đó, khiến ít nhất hai người thiệt mạng.

Nhà sản xuất xe thể thao hạng sang Ferrari có trụ sở tại vùng Emilia-Romagna đã công bố khoản quyên góp trị giá 1 triệu Euro.

Ít nhất 10.000 người buộc phải rời bỏ nhà cửa và nhiều người ở lại vùng lũ không có điện. Một trong số những người thiệt mạng đã bị cuốn trôi khỏi nhà và dạt vào một bãi biển cách đó khoảng 20 km.

Do lũ lụt làm gián đoạn giao thông đường bộ và đường sắt trong khu vực, các công đoàn công nhân sân bay đồng ý hoãn một cuộc đình công đã được lên kế hoạch vào ngày 19/4 theo yêu cầu của chính phủ nước này.

Đây là lần thứ hai trong tháng này vùng Emilia-Romagna phải hứng chịu thời tiết xấu. Các nhà khí tượng học cho biết, mưa lớn diễn ra sau nhiều tháng hạn hán đã khiến đất đai bị khô hạn, làm giảm khả năng hấp thụ nước.

6. Sau tăng 3%, lộ trình điều chỉnh giá điện tiếp theo ra sao?

Từ ngày 4/5/2023, EVN đã quyết định điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân là 1.920,3732 đồng/kWh (chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng) - tương đương mức tăng 3%.

Chiều 18/5, trả lời câu hỏi của báo chí về việc vì sao lại quyết định tăng giá điện bình quân tăng 3%, ông Nguyễn Việt Hòa - Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, việc tăng giá điện bình quân thêm 3% vừa qua đã được Bộ Công Thương và doanh nghiệp liên quan tính toán kỹ, điều chỉnh căn cứ theo Quyết định 24 của Chính phủ.

"Đây là mức tăng thấp nhất của Quyết định 24. Các đơn vị liên quan đã tính toán nhiều yếu tố, trong đó không ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô", ông Hoà nói.

Theo tính toán của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), việc tăng giá điện vừa qua giúp EVN tăng doanh thu năm 2023 thêm khoảng 8.000 tỷ đồng, bù được một phần khoản lỗ vẫn treo của năm 2022 và năm trước đó.

Về lộ trình điều chỉnh giá điện trong lần tiếp theo, Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực cho biết Bộ Công Thương sẽ tuân thủ nghiêm túc Quyết định 24, ở điều kiện nào thì được xem xét điều chỉnh mức giá bán lẻ điện.

Nói thêm về việc cung ứng điện mùa nắng nóng và mùa khô, Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực cho hay, hiện nay, các hồ thủy điện đang ở mực nước khai thác giảm dần, nhiều hồ về mực nước chết, gây khó khăn cho vận hành, cung ứng điện.

Bộ Công Thương đã chỉ đạo các đơn vị vận hành, cung ứng nhiên liệu than, khí cho phát điện. Cụ thể, trong tháng 5, Bộ Công Thương đã họp với các đơn vị Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV), EVN để nỗ lực cung ứng điện đầy đủ cho phát triển kinh tế, xã hội.

"Các đơn vị đều nỗ lực hết sức cung ứng nhiên liệu cho phát điện. Bộ Công Thương trước đó đã yêu cầu các đơn vị khẩn trương khắc phục sự cố tổ máy, sẵn sàng huy động trở lại", ông Hoà thông tin.

Trong bối cảnh nhiệt điện, thủy điện khó khăn, các đơn vị có huy động thêm nguồn năng lượng tái tạo hay không, đại diện Bộ Công Thương cho biết, tính đến ngày 18/5, Bộ Công Thương, EVN và các chủ đầu tư đã thống nhất tạm thời giá cho 8 nhà máy điện gió, điện mặt trời. Khi các dự án này đáp ứng đầy đủ quy định sẽ được phát điện lên lưới điện quốc gia.

7. Xem xét đưa giá vé hàng không về đúng cơ chế thị trường

Theo Nghị quyết 82 về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh phục hồi, tăng tốc phát triển du lịch hiệu quả, bền vững, Chính phủ yêu cầu Bộ Giao thông vận tải phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan xem xét điều chỉnh khung giá trần trong ngắn hạn để đưa giá vé hàng không về đúng cơ chế thị trường.

Theo đó, việc điều chỉnh khung giá trần vé hàng không trong ngắn hạn sẽ gỡ khó cho các hãng hàng không Việt Nam có điều kiện tích luỹ năng lực, nâng cao khả năng cạnh tranh với các hãng quốc tế.

Bộ Giao thông cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định về quản lý, điều phối giờ hạ, cất cánh tại cảng hàng không, sân bay (slot) theo hướng sử dụng linh hoạt các slot trong hoạt động khai thác quốc tế, nội địa của các hãng hàng không Việt Nam; hỗ trợ các hãng hàng không trong việc trao đổi với các nhà chức trách hàng không nước ngoài về việc sử dụng slot bay quốc tế trên cơ sở có đi có lại để tạo điều kiện cho các hãng hàng không phục vụ tốt nhất nhu cầu phát triển du lịch.

8. Những địa điểm cấm hút thuốc lá

Ngày 11/5/2023, Bộ Y tế ban hành Thông tư 11/2023/TT-BYT quy định về việc thực hiện địa điểm cấm hút thuốc lá nhằm bảo vệ sức khoẻ của cộng đồng và đề phòng cháy nổ.

9. Á hậu Phương Nhi đại diện Việt Nam dự thi Hoa hậu Quốc tế 2023

Á hậu 2 Miss World Việt Nam 2022 Nguyễn Phương Nhi sẽ đại diện nhan sắc Việt Nam chinh chiến tại đấu trường sắc đẹp quốc tế Miss International 2023. Hiện người đẹp xứ Thanh đã sẵn sàng cho cuộc thi.

Giám đốc quốc gia Miss International Việt Nam - Hoa hậu Quốc tế Việt Nam, bà Phạm Kim Dung xác nhận thông tin Á hậu Nguyễn Phương Nhi sẽ đại diện Việt Nam dự thi Hoa hậu Quốc tế (Miss International 2023).

“Phương Nhi có nhan sắc ngọt ngào, gây thiện cảm cho người khác ngay từ cái nhìn đầu tiên cùng sự hoạt bát, đáng yêu của mình Phương Nhi được đánh giá sẽ hòa nhập tốt với môi trường quốc tế,” bà Phạm Kim Dung đánh giá.

Á hậu Phương Nhi cho biết cô rất hạnh phúc khi có cơ hội tham gia đấu trường quốc tế Miss International. “Thực sự từ lúc chị Bảo Ngọc, Mai Phương đã được xác định tham gia cuộc thi quốc tế của mình thì Nhi rất nóng lòng và mong muốn mình cũng có cơ hội thi đấu. Miss International 2023 là cuộc thi mà Nhi hằng mong ước, Nhi sẽ cố gắng hoàn thiện bản thân hơn để đến với cuộc thi bằng sự chuẩn bị tốt nhất,” Phương Nhi chia sẻ.

Nguyễn Phương Nhi sinh năm 2002 tại Thanh Hóa, bước ra từ cuộc thi Miss World Việt Nam 2022, người đẹp ngày càng khẳng định được nhan sắc và tài năng trong lòng người hâm mộ khi liên tục là gương mặt đại diện của nhiều nhãn hàng, xuất hiện trên nhiều bìa tạp chí nổi tiếng và tham gia đóng MV.

Cuộc thi Hoa hậu Quốc tế 2023 lần thứ 61 dự kiến tổ chức vào tháng 10/2023, tại Nhật Bản. Đương kim Miss International 2022 Jasmin Selberg đến từ Đức sẽ trao lại vương miện cho người kế nhiệm. Các đại diện Việt Nam tại đấu trường Miss International Việt Nam đã để lại nhiều dấu ấn và thành tích nổi bật như: Thùy Dung, Thúy Vân, Tường San, Phương Anh…

10. U23 Việt Nam có cơ hội giành vé đến Qatar dự VCK U23 châu Á 2024

Với việc được lựa chọn là chủ nhà ở vòng loại, Đội tuyển U23 Việt Nam có cơ hội lớn để giành suất đến Qatar tham dự vòng chung kết giải U23 châu Á 2024.

Đội tuyển U23 Việt Nam sẽ có thêm cơ hội để giành vé đến Qatar tham dự vòng chung kết giải U23 châu Á 2024 khi được lựa chọn làm chủ nhà ở vòng loại.

Theo thông báo mới nhất của Liên đoàn Bóng đá châu Á (AFC), Việt Nam là một trong 11 nước chủ nhà trong bảng đấu của mình ở vòng loại U23 châu Á 2024.

Cùng với Việt Nam, các nước Bahrain, Trung Quốc, Indonesia, Jordan, Hàn Quốc, Kuwait, Saudi Arabia, Tajikistan, Thái Lan và Uzbekistan cũng sẽ là chủ nhà ở các bảng đấu tại vòng loại.

Với quyết định này, U23 Việt Nam sẽ có được lợi thế rất lớn khi được thi đấu trên sân nhà với sự cổ vũ của đông đảo người hâm mộ.

Theo phân nhóm hạt giống, U23 Việt Nam sẽ cùng với các đội Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Saudi Arabia, Uzbekistan, Iraq, Turkmenistan, Jordan và Thái Lan vào nhóm số 1.

Trong số các đội chủ nhà, Trung Quốc nằm ở nhóm 4 và có nguy phải đối mặt nhiều thức khi đối thủ của họ có thể sẽ là Nhật Bản, Australia, Iraq, UAE (nhóm 1) hoặc Iran (nhóm 2).

Theo dự kiến, AFC sẽ tiến hành bốc thăm chia bảng vòng loại U23 châu Á vào ngày 25/5.

Tại vòng loại, các đội tuyển sẽ tranh 15 suất để cùng chủ nhà Qatar tham dự vòng chung kết U23 châu Á 2024 diễn ra từ 15/4-3/5/2024.

Giải U23 châu Á sẽ xác định 3 đội đứng đầu giành suất đại diện châu Á dự Olympic Paris từ ngày 24/7-10/8/2024. Đội thứ 4 sẽ đấu trận play-off với đại diện khu vực châu Phi tranh suất vé vớt.

Trong quá trình chuẩn bị cho giải đấu này, thầy trò huấn luyện viên Philippe Troussier sẽ tham dự giải đấu giao hữu Panda Cup tại Trung Quốc vào tháng 6.

11. Kinh hoàng đại dịch khiến người mắc phải cười tới chết

Đó là bệnh Kuru, một căn bệnh thoái hóa thần kinh đáng sợ và không thể chữa khỏi. Bệnh đã khủng bố người Fore ở Papua New Guinea trong gần 100 năm.

Các triệu chứng bệnh Kuru xảy ra dần dần nhưng không thể thay đổi được, bắt đầu bằng những cơn đau đầu, đau khớp, run ở bàn tay và bàn chân, lúc đầu nhẹ nhưng tăng dần về cường độ. Các cử động của nạn nhân ngày càng trở nên vụng về, không thể phối hợp, còn tư thế và dáng đi không vững. Chẳng mấy chốc, họ không thể đi lại được nữa, gặp tình trạng run nghiêm trọng và co thắt cơ bắp. Sau đó là những triệu chứng đáng báo động nhất, khi các nạn nhân bắt đầu bật khóc hoặc cười không kiểm soát được mà không cần có lý do. Sau đó là tình trạng lú lẫn, mê sảng và tê liệt, cho đến khi họ không di chuyển, nói, ăn hoặc giao tiếp bằng mắt được. Cuối cùng, 12 tháng sau khi xuất hiện các triệu chứng, cái chết không thể tránh khỏi đã đến.

Năm 1914, trong giai đoạn đầu của Chiến tranh Thế giới thứ nhất, quân đội Australia đã xâm lược và chiếm đóng thuộc địa New Guinea của Đế quốc Đức. Những khu vực mà sau này là Papua New Guinea vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Australia trong 70 năm nữa. Trong những thập kỷ tiếp theo, các nhà truyền giáo và Sĩ quan Tuần tra Thuộc địa đã thâm nhập ngày càng sâu hơn vào nội địa nhằm nỗ lực truyền bá Cơ đốc giáo, luật pháp, hành chính và thực hành y tế phương Tây cho người dân bản địa trên đảo.

Vào đầu những năm 1950, các quan chức thuộc địa bắt đầu lọc lại các báo cáo về một căn bệnh kỳ lạ và nan y đang hoành hành người dân bản địa ở Cao nguyên phía Đông, gồm người Fore và cả người Awa, Yate, Usurfa ở vùng lân cận. Người Fore gọi bệnh này là Kuru, bắt nguồn từ từ “kuria” có nghĩa là “rung lắc” hoặc “run rẩy”. Căn bệnh này gây ra tình trạng mất kiểm soát cơ bắp dần dần và kết cục luôn là tử vong.

Kuru còn được gọi là nagi-nagi, tức là "bệnh cười", do nạn nhân có xu hướng cười tự phát trong giai đoạn sau của bệnh. Được cho là bắt nguồn từ khoảng đầu những năm 1900, đến những năm 1950, Kuru đã trở thành một dịch bệnh bùng phát toàn diện, giết chết khoảng 200 người Fore, tức 1% dân số, mỗi năm.

Người phương Tây đầu tiên mô tả về bệnh Kuru là sĩ quan tuần tra thuộc địa Arthur Carey. Carey đã quan sát thấy trong một báo cáo năm 1951 rằng căn bệnh này ảnh hưởng đến phụ nữ và trẻ em Fore nhiều hơn nam giới. Các nhà nhân chủng học Ronald và Catherine Berndt cũng mô tả bệnh này vào năm 1952 và sĩ quan tuần tra John McArthur nói về bệnh này vào năm 1953. Tuy nhiên, tất cả đều bác bỏ thông tin rằng dịch bệnh này là một hiện tượng tâm lý thuần túy, một dạng cuồng loạn tập thể bắt nguồn từ niềm tin của người Fore vào ma thuật và sự chiếm hữu linh hồn.

Trong thực tế, ban đầu, chính những người Fore tin rằng Kuru do những phù thủy độc ác từ các nhóm đối thủ gây ra. Các phù thủy lấy các bộ phận trên cơ thể nạn nhân như tóc hoặc móng tay và kết hợp với quần áo, lá cây, máu và các thứ khác để tạo thành một “bó kuru”. Sau đó, thầy phù thủy lắc bó kuru này hàng ngày cho đến khi nạn nhân mục tiêu bị run rẩy và mắc bệnh Kuru.

Tuy nhiên, nhà virus học người Mỹ Daniel Gajdusek và bác sĩ Vincent Zigas không tin Kuru là bệnh hoàn toàn mang tính tâm lý. Ông viết thư cho Ronald Berndt nói rằng: “Ý kiến ​​hiện tại của chúng tôi là rằng bệnh Kuru chết người không thể là chứng cuồng loạn, rối loạn tâm thần hoặc căn bệnh tâm lý nào đã biết. Bằng chứng về tổn thương hệ thần kinh trực tiếp là quá rõ ràng như lác mắt (mắt rũ xuống hoặc lác), và trong các ca bệnh giai đoạn sau, xuất hiện hình ảnh của bệnh thần kinh tiến triển”.

Do đó, vào năm 1957, ông Gajdusek và Zigas đã tiến hành nghiên cứu khoa học đầu tiên về Kuru. Phân tích của họ được công bố trên Tạp chí Y khoa Australia, cho rằng Kuru có thể có nguồn gốc di truyền, được truyền lại theo dòng họ. Tuy nhiên, việc xác nhận giả thuyết này sẽ cần nghiên cứu kỹ hơn về mối quan hệ họ hàng giữa những người Fore. Vì vậy, vào năm 1961, nhờ khoản tài trợ nghiên cứu từ Quỹ Rockefeller, nhà nghiên cứu y học Michael Alpers và nhà nhân chủng học Shirley Lindenbaum đã tới Cao nguyên phía Đông của Papua New Guinea để tiến hành một nghiên cứu nhân chủng học và dịch tễ học kỹ lưỡng về người Fore.

Trong hai năm tiếp theo, ông Alpers và Lindenbaum phát hiện ra rằng mối quan hệ họ hàng giữa người Fore không hoàn toàn dựa trên mối liên hệ sinh học, mà là một hệ thống phức tạp của liên kết xã hội và gắn kết với các cá nhân xung quanh. Họ phát hiện ra Kuru lây lan chủ yếu theo quan hệ họ hàng nhưng không phải chỉ lây lan giữa các cá thể có quan hệ sinh học với nhau, khiến bệnh này khó có thể được truyền qua di truyền. Dữ liệu dịch tễ học loại trừ khả năng lây truyền qua không khí, côn trùng hoặc nước bị ô nhiễm.

Vậy bệnh lây truyền như thế nào? Câu trả lời bất ngờ sẽ khiến giới khoa học choáng váng và mở ra một chương mới kỳ lạ trong nghiên cứu về bệnh tật của con người./.