Toan tính khó lường của Nga khi Mỹ rút khỏi Hiệp ước INF

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ John Bolton đã đến Moscow trong tuần này để thảo luận về việc Tổng thống Trump quyết định rút khỏi Hiệp ước các Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) được ký kết năm 1987, từng đánh dấu cho sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh.

Tổng thống Mỹ Ronald Reagan (phải) và nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev tại lễ ký Hiệp ước các Lực lượng tên lửa tầm trung (INF) tại Nhà Trắng ngày 8/12/1987. Ảnh: AP

Mikhail Gorbachev, cựu lãnh đạo Liên Xô – người ký Hiệp ước INF với cựu Tổng thống Ronald Reagan, cảnh báo rằng việc Mỹ tuyên bố rút khỏi Hiệp ước này là hành động sai lầm và thiển cận.

Trong khi một số nhà lập pháp Nga chỉ trích hành động này là "một sự phá hủy sự ổn định chiến lược" thì các quan chức hàng đầu chính phủ đã có một cuộc tranh luận trước khi thảo luận về vấn đề này với ông Bolton.

Việc Mỹ rút khỏi một thỏa thuận từng ngăn chặn Mỹ và Nga sở hữu các loại tên lửa hạt nhân tầm ngắn và tầm trung trên mặt đất không phải là điều gì đó quá bất ngờ bởi hai quốc gia này đều nhiều lần buộc tội nhau phá hủy Hiệp ước trong nhiều năm. Mỹ cáo buộc Nga đã thử và triển khai các tên lửa hành trình - được coi là hành vi vi phạm Hiệp ước trong khi Moscow phủ nhận cáo buộc này.

Với Kremlin, việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước sẽ khiến Washington tự biến mình thành một đối tác không đáng tin cậy khi luôn hành động đơn phương và hầu như không cân nhắc đến lợi ích của các quốc gia khác. Đây cũng là cảm nhận phổ biến của Nga từ sau Chiến tranh Lạnh khi Moscow cho rằng Washington chưa thực hiện đủ các biện pháp cần thiết để xây dựng một thỏa thuận an ninh mới với Nga.

Năm 2002, chính quyền Tổng thống George W. Bush đã rời Hiệp ước Chống Tên lửa đạn đạo để Mỹ có thể tự do phát triển một hệ thống phòng thủ tên lửa bất chấp sự phản đối từ phía Nga. Sự "khai tử" hiệp ước INF có thể sẽ đặt ra câu hỏi về tương lai của New START (Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới ) - một thỏa thuận kiểm soát vũ trang được đàm phán dưới thời chính quyền Tổng thống Obama.

Một số nhà quan sát ở Moscow cho rằng tuyên bố đe dọa rời khỏi Hiệp ước INF của ông Trump có lẽ là một "ván bài mở" mà Mỹ thường sử dụng với một chính quyền nào đó qua các biện pháp cứng rắn mạo hiểm đánh cược trước khi bước vào đàm phán.

"Nếu cả hai bên đều có thiện chí, có lẽ hiệp ước này sẽ được cứu vãn", ông Ruslan Pukhov, người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Công nghệ ở Moscow khẳng định trên truyền hình quốc gia.

Thế giới đã thay đổi rất nhiều trong 3 thập kỷ từ khi hiệp ước được ký kết, nên bản thân Hiệp ước này cũng cần một vài sửa đổi, bổ sung, ông Pukhoz nhận dịnh. Một minh chứng cho điều này là sự xuất hiện của máy bay vũ trang không người lái của Mỹ mà Moscow cho rằng đã vi phạm Hiệp ước INF.

Một đe dọa khác theo quan điểm của Nga là các yếu tố trong hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ ở Ba Lan và Romania. Moscow cho rằng hệ thống này không chỉ được trang bị các tên lửa đánh chặn phòng thủ để ngăn chặn một cuộc tấn công mà còn được trang bị cả các tên lửa hành trình Tomahawk có khả năng tiến hành một cuộc tấn công.

"Những chiếc Tomahawk mang theo các đầu đạn hạt nhân có thể sẽ được triển khai ở các địa điểm chống tên lửa tại Romania và Ba Lan ngay sau khi Mỹ rời Hiệp ước INF", Igor Korotchenko, biên tập viên tờ "National Defense" của Nga nhận định. Ông Korotchenko cũng cho biết những hiểm họa về việc lặp lại một cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba 1962, sự kiện từng khiến Mỹ và Liên Xô bên bờ vực của một cuộc chiến tranh hạt nhân, có thể sẽ tăng lên ở châu Âu.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng những tiếc nuối về việc Hiệp ước INF bị khai tử có lẽ đã bị phóng đại quá mức.

Vladimir Frolov - một nhà phân tích chính sách đối ngoại ở Moscow nhận định rằng Kremlin từng một thời gian dài làm suy yếu ảnh hưởng của Hiệp ước này nhưng Nga muốn Mỹ chính là bên chấm dứt nó.

"Đây là một trong những thắng lợi lớn về mặt ngoại giao của ông Putin, điều mà ông ấy khao khát đạt được trong gần như suốt nhiệm kỳ lãnh đạo. Đối với các cơ quan an ninh và các khu phức hợp công nghiệp – quân sự của Nga, hiệp ước INF giống như một trở ngại, một biểu tượng cho sự thất bại của quốc gia này trong Chiến tranh Lạnh", ông Frolov nhận định.

Ông Bolton đã rơi vào một cái bẫy khi ủng hộ việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước INF bởi vì Nga đã sẵn có các tên lửa tầm ngắn và tầm trung, trong khi Mỹ vẫn cần phát triển những vũ khí như thế này và sẽ phải đối mặt với không ít rào cản trong việc triển khai chúng ở châu Âu.

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ từng thúc đẩy việc rút khỏi Hiệp ước Chống tên lửa đạn đạo khi ông phục vụ dưới thời chính quyền Tổng thống Bush và từng phản đối Hiệp ước INF trong một thời gian dài. Ông Bolton sẽ có cuộc gặp với Tổng thống Nga Putin ngày 23/10 (theo giờ địa phương)./.