Cấp phép lưu hành ca khúc rối như canh hẹ vì cơ chế xin - cho? 

“Nối vòng tay lớn” một trong những ca khúc nổi tiếng của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, ra đời năm 1968. Bài hát là tiếng nói tình cảm của những người Việt Nam yêu nước, mong muốn cùng nắm tay, kề vai sát cánh bên nhau đấu tranh để tạo dựng cuộc sống yên vui, thanh bình, vươn tới mục tiêu cao cả vì một đất nước Việt Nam thống nhất, độc lập, hòa bình, hạnh phúc. Tác phẩm đã xuất hiện trong nhiều chương trình nghệ thuật phục vụ chính trị quan trọng, được đưa vào sách giáo khoa để dạy cho học sinh.

Tuy nhiên, sau gần 50 năm sống trong lòng công chúng yêu âm nhạc, tác phẩm mới được Cục Nghệ thuật biểu diễn cấp phép phổ biến trên toàn quốc từ ngày 12/4/2017, sau khi dư luận phản ứng gay gắt cách hành xử mang tính cửa quyền của đơn vị này va có đơn đề nghị của Trường Đại học Y Dược Huế. Đây cũng là tình trạng chung của nhiều ca khúc được sáng tác trước năm 1975.

Sau gần 50 năm, ca khúc "Nối vòng tay lớn" của nhạc sỹ huyền thoại Trịnh Công Sơn mới được cấp phép.

Nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng: “Sự việc này phản ánh một hiện thực từ rất lâu chúng ta đã phát hiện và từ rất lâu chúng ta đã tìm cách khắc phục. Đó là bộ máy quan liêu, bộ máy hành chính mà nó hành người dân như thế. Chúng ta đã có một di sản văn hóa phong phú và đã gần thế kỷ rồi, sao bây giờ chúng ta không làm đi. Chúng ta có trong tay cả một thiết chế văn hóa, có những hội nghiên cứu âm nhạc, có những trung tâm đại học giảng dạy âm nhạc rồi có những cơ quan bảo vệ bản quyền, tại sao chúng ta không rà soát tất cả và thực hiện đúng nguyên lý quan trọng nhất tôn trọng quyền con người là người dân được làm tất cả những gì nhà nước không cấm. Điều quan trọng là chúng ta rà soát để xem cái gì không con thích hợp nữa thì ta cấm chứ không phải là ta đi duyệt để mà cho phép nữa”.

Tại buổi họp báo chiều 12/4 của Bộ VH-TT và DL, Cục Nghệ thuật biểu diễn một lần nữa khẳng định việc cấp phép phổ biến bài hát "Nối vòng tay lớn" và chưa cấp phép cho một số tác phẩm khác là hoàn toàn đúng với quy định của Nghị định 79. Cục này cho biết đã cho đăng tải danh sách các ca khúc được phép lưu hành trên website chính thức của Cục.

Điều đáng nói là khi đã đăng công khai thì danh sách các bài hát sáng tác trước năm 1975 được phép phổ biến của Bộ và của Cục cũng khác nhau. Trong khi website của Bộ Văn hóa, Thể thao, Du lịch có đến 9 tác phẩm của nhạc sĩ Văn Cao được phép lưu hành như: “Ca ngợi Hồ Chủ tịch”, “Quốc ca”, “Cung đàn xưa”, “Trương Chi”… thì website của Cục Nghệ thuật biểu diễn, dù mới được cập nhật chiều 13/4, cũng chỉ có 7 tác phẩm. Như vậy, nếu chiếu theo danh sách này thì lâu nay, rất nhiều bài hát được biểu diễn trong các sự kiện âm nhạc lâu nay đã phạm luật, vì chưa được Cục NTBD cấp phép.

Nhiều ca khúc nổi tiếng của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn đến thời điểm hiện tại vẫn chưa được cấp phép.

Từ thực tế này, nhiều người đặt câu hỏi, các ca khúc chưa được cấp phép lưu hành nhưng vẫn thu tác quyền là đúng hay sai? Bởi lâu nay, nhiều nhạc sĩ và gia đình của họ đã ủy quyền thu tác quyền sản phẩm của mình mà không hề biết tác phẩm đã được cấp phép lưu hành hay chưa.

Theo ông Bùi Nguyên Hùng, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch: “Quyền tác giả nó phát sinh ngay khi tác phẩm được định hình dưới một hình thức vật chất nhất định. Ta có một bài hát thì lúc đó ta đã có bản quyền rồi chứ không bắt phải đăng ký chứ không bắt buộc phải công bố hay không công bố. Còn việc phổ biến ra cho công chúng, khi mà kinh doanh theo yêu cầu của quản lý nhà nước, của Cục Nghệ thuật biểu diễn thì phải tuân thủ theo quy định quản lý hành chính”.

Việc cấp phép lưu hành cho các ca khúc sáng tác trước năm 1975 được thực hiện từ năm 1989. Do nhu cầu hưởng thụ ca khúc của công chúng, 4 năm trước, Cục NTBD từng kêu gọi các địa phương, cá nhân sở hữu hoặc có quyền sở hữu các tác phẩm âm nhạc sáng tác trước năm 1975 tập hợp tác phẩm về Cục, để đơn vị thẩm định và cấp phép lưu hành.

Hưởng ứng lời kêu gọi trên, hàng nghìn ca khúc được tập hợp và gửi về Cục với mong muốn tạo một hành lang thông thoáng cho hoạt động âm nhạc. Tuy nhiên, đến nay số lượng ca khúc sáng tác trước năm 1975 được Cục Nghệ thuật biểu diễn cấp phép lưu hành vẫn còn rất hạn chế. Và những ca khúc nổi tiếng như “Hà Nội – Huế - Sài Gòn”, “Ca dao Mẹ”, “Đêm thấy ta là thác đổ”, “Lên đàng”…của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, Lưu Hữu Phước cũng nằm trong số chưa được cấp phép phổ biến với lý do chưa có đơn vị nào đề nghị cấp phép.

Nhạc sĩ Đào Đăng Hoàn, Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn giải thích: “Nói bây giờ cần có một danh sách các bài hát cấm phổ biến thì làm sao chúng tôi biết bài nào đề cấm, làm sao chúng tôi thu thập được tất cả các bài hát của miền Nam cũ để mà cấm hay những bài sáng tác nước ngoài, những bài hát mới để chúng tôi cấm. Phải thông qua xin phép, lúc chúng tôi thẩm định thấy không được mới cấm. Còn rất nhiều những bài không phải không được cấp phép mà là chưa được cấp phép. Tôi nói ví dụ như chương trình của Trịnh Công Sơn những bài đó thực ra là chưa có đơn vị nào xin phép”.

“Cấp phép lưu hành ca khúc” – việc tưởng như trong tầm tay cơ quan quản lý mà lại đang rối như canh hẹ. Cơ quan nào cũng nói mình đã thực hiện theo đúng luật, đúng nghị định. Vậy vấn đề được đặt ra là nếu luật hay nghị định còn bất cập, liệu cơ quan quản lý có thể kiến nghị xin sửa đổi hay không? Bởi câu chuyện ở đây không còn đúng hay sai mà là sự tiện lợi, phù hợp với cuộc sống. Phải chăng cơ chế không ai làm đơn xin thì không cho phép của Cục Nghệ thuật Biểu diễn cần phải được vận dụng một cách linh động, hợp lý hơn?./.