Những quan niệm dân gian về xông đất

Tiến sĩ Kiều Việt Cường cho biết, theo quan niệm, xông đất đầu năm có một ý nghĩa quan trọng, vì ảnh hưởng đến cả năm sau đó. Nếu người xông đất phù hợp với gia chủ thì may mắn, thuận lợi sẽ đến; nếu không phù hợp dễ gặp phải những khó khăn. Lúc đầu người xông đất đến bất kì nhà ai, hoàn toàn ngẫu nhiên, vì từ “xông” không có nghĩa là mời vào, mà là tự nhiên đến. Nhưng để mang đến sự tốt lành, dần dần người xông đất có ý thức hơn về vai trò của mình, nghĩa là tuổi mình có hợp với gia chủ không. Ngược lại, chủ nhà cũng có sự cân nhắc, lựa chọn, tùy thuộc vào cầu mong, vào hoàn cảnh của mỗi gia đình, có nhà cầu phúc, cầu quan; có nhà cầu học, cầu tài…

Xông đất đầu năm là một nét đẹp văn hóa truyền thống (Ảnh minh họa)

Tiến sĩ Kiều Việt Cường phân tích cụ thể hơn, căn cứ vào quy luật âm dương ngũ hành, bát quái và can chi, người xưa đưa ra những quan hệ hợp, xung, khắc, kỵ để chọn người xông đất. Theo hàng chi, hợp có tam hợp, lục hợp, kỵ là tứ hành xung; theo hàng can là chọn việc theo mong muốn. Chẳng hạn năm Đinh Dậu 2017, chi được lựa chọn hợp với Dậu là Tỵ, Sửu hoặc thời có Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ, Canh, Tân, Nhâm, Quý.

Ví dụ can Giáp, cầu học hành, cầu chọn can Quý (sinh giáp, thủy sinh mộc). Vậy những tuổi xông đất là Quý Tỵ (1953), Quý Sửu (1973). Hoặc cần cầu quan, cầu công việc chọn can khắc, Tân khắc Giáp (Kim khắc Mộc), các tuổi xông đất là Tân Sửu (1961), Tân Tỵ (2001).

“Tương tự, cầu tài: Giáp khắc Mậu, Kỷ (mộc khắc thổ), các tuổi xông đất là Kỷ Sửu (1949), Kỷ Tỵ (1989), Mậu Thìn (1989). Cầu phúc: Giáp sinh Bính (mộc sinh hỏa), tuổi xông đất là Bính Thìn (1976). Ngoài ra, có thể chọn theo Lộc- Mã- Quý nhân. Chọn Lộc: cầu chọn tiền bạc, có thể chọn theo can của người đến, ví dụ chủ nhà tuổi Ngọ cần chọn người tuổi có can Đinh, như Đinh Tỵ (Đinh Lộc tại …)” – Tiến sĩ Kiều Việt Cường nói.

Theo Tiến sĩ Kiều Việt Cường, chọn quý nhân, cầu người phù trợ, giúp đỡ, như chủ nhà tuổi Dậu, Hợi chọn người Đinh Sửu (Đinh, Quý nhân tại Dậu, Hợi). Chọn Mã: cầu xuất ngoại hay làm ăn xa, như năm Dậu, những người tuổi Tị, Dậu, Sửu chọn người tuổi Hợi (Tị Dậu Sửu). Hoặc cách chọn đơn giản hơn mà không kém phần hiệu quả, đó là theo lượng người đến xông nhà: nam số lẻ, nữ số chẵn, có nam có nữ sinh lợi nhiều hơn.

“Một vấn đề không kém phần quan trọng trong tục xông đất còn có việc chọn ngày, giờ tốt và phương hướng đẹp. Như đầu xuân Đinh Dậu 2017, ngày đẹp là mùng Bốn (Mậu Ngọ) (dĩ nhiên không hợp với người tuổi Tý); hướng đẹp: Đông Nam (Hỷ Thần), Chính Bắc (Tài Lộc)” – Tiến sĩ Cường nói thêm.

Ngoài ra, Tiến sĩ Cường cho biết thêm, những người xông đất thường ăn mặc đẹp, lời nói hay và có bao lì xì. Lời chúc tùy vào các thành viên gia đình. Với ông bà lời chúc là “Bách niên giai lão”, “Tăng phúc tăng thọ”; với gia chủ “Phát tài, phát lộc”; với doanh nghiệp “Tiền vào như nước”; người làm nhà nước “Thăng quan, lên lương”… Hoặc chúc chung “Chúc mừng năm mới toàn gia mạnh khỏe, làm ăn phát đạt, vạn sự như ý”, hoặc chúc “Vạn sự an khang, thịnh vượng”… Gia chủ đáp lại bằng lời chúc tốt đẹp nhất và một ly rượu ngon.

Để đón sự tốt lành, theo quan niệm, có nhiều điều kiêng kỵ, cần tránh như người nặng vía, vận rủi, làm ăn thua lỗ, nhà có “hạn” (tang), phụ nữ đến kỳ, tuổi xung, ăn mặc quần áo toàn đen, hoặc toàn trắng; ăn nói thiếu lịch sự…; tránh ngày giờ xấu, phương hướng xấu, như năm nay, tránh hướng Tây (Thái Tuế), tránh hướng Nam (Ngũ Hoàng).

Tiến sĩ Cường nhìn nhận, tục xông đất đầu năm thật đẹp, bởi sự lựa chọn giúp cho Thiên-Địa-Nhân hài hòa, người với người nhân ái. Nam lẻ, nữ chẵn đến xông đất chúc Tết là xuân đến nhà, đủ vía âm dương sẽ sinh lợi, mọi điều tốt đẹp được mở ra.