Gần 2.600 dự án 'xài' vốn ưu đãi, ODA chuẩn bị 'lên bàn cân'

Bộ KH&ĐT chỉ rõ, việc thực hiện báo cáo trên là do yêu cầu của Ủy ban Tài chính, ngân sách của Quốc hội tại phiên họp ngày 30/1/2018 về “Tình hình huy động, phân bổ, sử dụng và quản lý vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài giai đoạn 2016-2020”.

Các dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi được coi là công trình giúp xây dựng cơ sở hạ tầng cứng như (điện, đường, trường và trạm) cùng các công trình hạ tầng mềm như (giáo dục, y tế, tinh thần và thể chất...). Vốn ODA và vay ưu đãi hiện vẫn có lãi suất và thời gian trả nợ, vì thế việc sử dụng vốn phải đi liền với tác động lan toả, hiệu quả đến đời sống người dân và được quốc tế ghi nhận.

Nhiều dự án sử dụng vốn ODA không những không hiệu quả mà còn làm thiếu hiệu quả, chậm hoàn thành và đội vốn nhiều lần.

Được biết, từ năm 1993, Việt Nam được khôi phục vay vốn viện trợ từ các định chế tài chính đa phương và song phương từ Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và các nước Nhật Bản, Pháp, Đan Mạch, Canada...

24 năm sau, vào tháng 7/2017, WB tuyên bố chấm dứt ODA ưu đãi cho Việt nam vì Việt Nam đã trở thành quốc gia có thu nhập bình quân đầu người thuộc nhóm trung bình của thế giới. Trước đó, từ năm 2015 trở đi, nguồn ODA viện trợ không hoàn lại vào Việt Nam đã giảm mạnh, thậm chí gần như không còn.

Gần đây, các dự án về cơ sở hạ tầng có sử dụng vốn ODA của Nhật Bản, IMF, ADB hay các định chế tài chính khác đều là khoản vay có lãi suất, thời gian vay và có ân hạn lãi vay, thời gian trả nợ.

Bộ KH&ĐT khẳng định với các chương trình, dự án đã kết thúc, đánh giá các tác động về thực trạng kinh tế, kỹ thuật của chương trình, dự án trong quá trình khai thác, vận hành, sử dụng; tác động của chương trình, dự án tới mặt kinh tế, chính trị, xã hội; tác động với các nhóm cư dân hưởng lợi trực tiếp và cư dân bị ảnh hưởng, tính bền vững của dự án…

Đối với chương trình, dự án đang triển khai thực hiện, đề nghị đánh giá sự phù hợp của kết quả thực hiện với mục tiêu chương trình, dự án. Đánh giá khối lượng, giá trị giải ngân vốn ODA, vốn vay ưu đãi, vốn đối ứng và chất lượng công việc đến thời điểm đánh giá so với kế hoạch tổng thể và hàng năm thực hiện. Đề ra giải pháp với những khó khăn, vướng mắc.

Theo danh mục tổng hợp, từ năm 1993 đến ngày 31/12/2017, cả nước có khoảng 2.594 chương trình, dự án vay vốn ODA, vay vốn ưu đãi. Trong đó, các bộ ngành có gần 1.300 dự án, chương trình; các địa phương có khoảng 1197 dự án, lớn nhất vẫn là Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng, Cần Thơ; còn lại là của các ngân hàng, Đài truyền hình Việt Nam, doanh nghiệp Nhà nước...

Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) dẫn đầu với 288 dự án ODA và vay ưu đãi. Trong đó, dự án ODA ồn ào nhất là vay Trung Quốc 175 triệu USD nguồn vốn ODA để làm đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông năm 2008. Đến năm 2017, tiếp tục vay 250 triệu USD vốn ưu đãi từ Trung Quốc cho dự án này.

Bộ GTVT cũng ký kết vay ADB 1,1 tỷ USD vốn ODA xây dựng đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai; Năm 2013, vay Nhật Bản 168 triệu USD bằng nguồn vốn ODA để làm cầu Nhật Tân…

Bộ Công Thương cũng có 152 dự án, chương trình vay vốn ODA, đến nay nhiều dự án trong đó gánh nợ lớn của Nhà nước như: Nhà máy phân đạm Hà Bắc vay Trung Quốc 32,28 triệu USD (trong đó 21,52 triệu USD là vốn ODA, 10,76 triệu là viện trợ); Vay Trung Quốc 22,9 triệu USD vốn để cải tạo Công ty Gang thép Thái Nguyên (trong đó, 15,31 triệu USD là vốn ODA và 7,66 triệu USD là vốn viện trợ)…

Các bộ còn lại như Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn có 272 dự án và chương trình; Bộ Y tế có 132 dự án và chương trình; Bộ KH&ĐT có 51 dự án, chương trình.