Khẩu pháo 100 ly tại Bảo tàng Lực lượng vũ trang Việt Bắc, Quân khu I

Trời rét ngọt những ngày cuối năm khiến ký ức về những ngày bảo vệ thành phố trước các cuộc oanh kích của không quân Mỹ 50 năm về trước của những người lính pháo phòng không Đại đội 5, Trung đoàn 256 (Quân khu Việt Bắc) lại ùa về trong niềm xúc động và tự hào. Đối mặt với những “siêu pháo đài bay” B-52 - vũ khí “bất khả chiến bại” của đế quốc Mỹ, những chiến sỹ Đại đội 5 tại trận địa pháo xã Quang Vinh ngày ấy không hề nao núng mà ngược lại, với tâm thế chủ động đã tìm ra cách đánh B52 khiến địch phải bất ngờ.

Đại úy Nguyễn Công Tuấn, Nguyên Đại đội trưởng Đại đội 5, Trung đoàn 256 nhớ lại: "Tiêu diệt B52 chủ yếu là không quân, tên lửa, còn các loại pháo phòng không chỉ loại 100ly mới chiến đấu được. Là do pháo 100 ly có tầm bắn cao 14km, xa 21km. Điểm mạnh của pháo 100ly là cắt điểm nổ ở cự ly nào thì đến cự ly đó tự nổ".

Cựu chiến binh Nguyễn Văn Đức, Nguyên Tiểu đội trưởng Báo vụ kiêm đánh dấu đường bay Trung đoàn 256 chia sẻ: "B52 có khả năng làm nhiễu hệ thống radar, nhưng điểm yếu là bay ổn định ở độ cao 10km, do đó chúng tôi đã nghĩ ra phương án tác chiến là cùng hướng về phía bắc máy bay sẽ đánh Thái Nguyên, cả 3 đại đội đều bắn đón về hướng máy bay tới...".

Để chuẩn bị cho trận địa pháo cao xạ trong lòng “thành phố thép”, Trung đoàn 256 được tăng cường thêm 18 khẩu pháo 100mm chia cho 3 Đại đội ở 3 vị trí khác nhau, tổ chức huấn luyện và luôn trong tư thế sẵn sàng chiến đấu. Trong suốt 12 ngày đêm cuộc tập kích chiến lược bằng đường không năm 1972 với hơn 20.000 tấn bom mà B-52 của quân đội Mỹ đã rải khắp miền Bắc, trận pháo đáp trả đêm 24 và 26/12 đã ghi dấu mốc đáng nhớ trong những ngày chiến đấu oanh liệt của các chiến sỹ Đại đội 5.

Ông Vũ Đình Chiến, chiến sĩ sửa chữa quân khí kiêm pháo thủ số 2, Đại đội 5 , Trung đoàn 256 nhớ lại: "Sức của chúng tôi lúc đó chỉ bắn được 5-6 quả đạn là phải thay, do quả đạn nặng 32 kg nổ rất to, bị ù tai. Sau 2-3 ngày chiến đấu chúng tôi đều bị chảy máu tai, không nghe thấy gì nữa...".

Đại úy Nguyễn Công Tuấn, Nguyên Đại đội trưởng Đại đội 5, Trung đoàn 256: "Sau đêm 24/12 nghe thông báo chúng tôi mới biết quân và dân Thái Nguyên hạ được máy bay B52. Do phi công khai bị bắn ở Thái Nguyên nhưng rơi ở biên giới Việt-Lào... Khẩu pháo 100ly và xác máy bay đang ở Bảo tàng Phòng không không quân".

Chỉ với những khẩu pháo 100 ly do Liên Xô viện trợ, quân và dân Thái Nguyên cùng các tỉnh miền Bắc đã lập nên kỳ tích trong lịch sử quân sự thế giới khi hạ gục những pháo đài bay bất khả xâm phạm của đế quốc Mỹ - những chiếc B-52. Từ đó góp phần làm thay đổi cục diện cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân ta, tiến tới giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Với chiến công bắn rơi 2 “siêu pháo đài bay” B52 của đế quốc Mỹ, quân và dân Thái Nguyên đã đóng góp vào thành tích bắn rơi 34 máy bay B52 của quân và dân miền Bắc nói chung trong chiến dịch phòng không 12 ngày đêm năm 1972. Cùng với đó, Trung đoàn 256 và Đại đội 5 đã được nhận Huân chương Quân công hạng Ba và những phần thưởng cao quý.

Di tích trận địa Đại đội 5, Trung đoàn pháo cao xạ 256 bắn hạ B52 được UBND tỉnh Thái Nguyên xếp hạng cấp tỉnh năm 2016

Đại úy Nguyễn Công Tuấn, Nguyên Đại đội trưởng Đại đội 5, Trung đoàn 256 xúc động nói: "Bắn rơi được B52 cảm xúc tuyệt vời lắm. Chúng tôi đã trả thù cho các anh các chị Thanh niên xung phong đã nằm xuống đêm 24/12/1972".

Ông Vũ Đình Chiến, chiến sĩ sửa chữa quân khí kiêm pháo thủ số 2, Đại đội 5, Trung đoàn 256: "Tôi sinh ra ở Thái Nguyên, tôi muốn góp công sức của mình để bảo vệ quê hương, đất nước...".

Cựu chiến binh Nguyễn Văn Đức, Nguyên Tiểu đội trưởng Báo vụ kiêm đánh dấu đường bay, Trung đoàn 256: "Chúng tôi rất xúc động và tự hào, cách đánh trên thế giới chưa có. Chỉ có Quân đội nhân dân Việt Nam, trực tiếp là Trung đoàn 256 và một trung đoàn nữa ở Hải Phòng là bắn rơi được B52".

Chiến tranh đã lùi xa, những chiến sỹ đại đội 5, Trung đoàn 256 năm xưa, giờ đây không còn vẹn nguyên quân số, nhưng chiến công bảo vệ bầu trời đất thép trong Chiến dịch ĐBP trên không sẽ vẫn mãi là biểu tượng cho ý chí "Không có gì quý hơn độc lập tự do," mưu trí, sáng tạo, tinh thần quyết chiến, quyết thắng; là bản hùng ca bất hủ của một dân tộc anh hùng, của một quân đội anh hùng./.