Số báo đặc biệt của Báo Việt Nam Độc lập. (Ảnh tư liệu)

Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 họp tại Pác Bó từ ngày 10 đến 19/5/1941 dưới sự chủ trì của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, đã có nhiều quyết sách lớn đối với cách mạng Việt Nam: thành lập mặt trận Việt Minh, mở rộng căn cứ địa để đánh đuổi phát xít Nhật và thực dân Pháp; quyết định ra tờ báo Việt Nam Độc lập để làm cơ quan tuyên truyền cổ động cho Mặt trận Việt Minh, tạo thành khí thế sôi sục, hào hùng trong khu căn cứ địa, tất cả cho cao trào Tổng khởi nghĩa.

Báo Việt Nam Độc lập lúc đầu là cơ quan tuyên truyền của Tỉnh hội Việt Minh Cao Bằng. Rồi sau đó là cơ quan của Tỉnh hội Việt Minh Cao Bằng - Bắc Kạn và là cơ quan của Liên tỉnh hội Việt Minh Cao - Bắc - Lạng.

Nhằm khuấy động tinh thần của kẻ thù, số báo đầu tiên được ra ngày 1/8/1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cho đánh số 101. Hiện nay, Bảo tàng Cách mạng Việt Nam còn lưu trữ được bản gốc của 156 số báo Việt Nam Độc lập.

Nhân dịp kỉ niệm 69 năm Cách mạng tháng Tám (19/8/1945 - 19/8/2014), chúng tôi xin trích nguyên văn một số tin, bài trên báo Việt Nam Độc lập để bạn đọc cùng cảm nhận cùng tự hào về một tờ báo do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập trong hoàn cảnh một đất nước một dân tộc đang còn chìm đắm trong bóng tối nô lệ, lầm than, mất nước.

Số 101, ra ngày 1/8/1941, số báo đầu tiên, đăng bài xã luận: "Tây cốt làm cho dân ta ngu, làm cho dân ta hèn. Ta ngu hèn thì nó dễ trị, dễ ăn hiếp, dễ bóc lột. Nó không cho ta tự do ra báo chí. Nên trong nước và thiên hạ có việc gì ta cũng không biết. Báo Việt Nam Độc Lập cốt làm cho dân ta hết ngu hèn, biết đoàn kết đặng đánh Tây, đánh Nhật làm cho Việt Nam độc lập, bình đẳng tự do! Kháng Nhật, kháng Pháp! Thân Hoa! Việt Nam độc lập!

Số 103 ra ngày 21/8/1941, bài xã luận "Tàu và Ta", viết: Tàu với Ta là hai nước láng giềng gần gụi. Xưa nay rất hòa mực với nhau như anh em bà con. Nếu ta không cam làm nô lệ cho Pháp và Nhật thì ta phải khởi nghĩa đánh Pháp và Nhật.

Số 119 ra ngày 21/2/1942, viết: Trong cuộc thế giới chiến tranh này phe Nga và các nước dân chủ sẽ thắng. Đức, Nhật, Pháp sẽ bại. Ngày Nhật, Pháp bại tức là dịp tốt vô cùng cho chúng ta nổi lên.

Số 179 ra ngày 1/11/1943, viết: Cuộc thắng lợi cuối cùng của Hồng quân Nga chắc chắn lắm rồi và sẽ không lâu nữa. Cả thế giới ai ai cùng vui sướng trông đợi ngày thắng lợi ấy.

Số 185 ra ngày 11/11/1944, viết: Năm 1944 quyết là năm Nga, Anh, Mỹ đánh đổ bọn phát xít Đức, nếu quân Anh, Mỹ, Tàu đánh mạnh thì Nhật sẽ nguy. Vậy năm 1944 sẽ là năm tranh đấu quyết liệt. Chúng ta phải chuẩn bị hy sinh phấn đấu.

Số 201 ra ngày 5/1/1945, có tin: Năm 1945 cũng sẽ là năm thắng lợi của cuộc cách mạng dân tộc giải phóng chúng ta, nếu chúng ta nỗ lực chiến đấu.

Số 208 ra ngày 13/3/1945, viết: Mấy hôm 8, 9, 10, 11 tháng 3/1945, khắp xứ Đông Dương có xảy ra một cuộc chuyển biến rất quan trọng. Quân phát xít Nhật đã nắm quyền ở Đông Dương. Thế là sự chuyển biến chúng ta dự đoán đã lâu, nay đã xảy ra.

Số 215 ra ngày 5/5/1945, viết: Ngày 29/4 Tây tức là ngày 18/3 ta, chính phủ Đức xin đầu hàng vô điều kiện chính phủ Anh và Mỹ.

Số 216 ra ngày 10/5/1945, viết: Cuộc chiến tranh Âu châu đã kết thúc. Hiệp ước đình chiến giữa Đức và các nước Đồng minh đã ký ngày thứ hai, tức là mồng 7 tháng 5 năm 1945, lúc 12 giờ 40 phút khuya.

Số 224 ra ngày 30/7/1945 đăng nhiều tin: Chống đi phu, bãi thị, chống nộp thóc, bắt người, hạ đồn Đình Cả. Sau ngày Nhật, Pháp xung đột tên Tây đồn Đình Cả (Thái Nguyên) trốn mất. Khu Đình Cả thuộc về quân Cách mạng cai trị.

Số 226 ra ngày 20/8/1945, đăng bài: Giờ khởi nghĩa đã đến! Ngày giải phóng của 25 triệu đồng bào đã tới! Hỡi hết thảy đồng bào! Hỡi những ai biết yêu nước thương nòi! Hãy mau hưởng ứng Việt Minh dưới ngọn cờ sao vàng năm cánh, mau đứng lên cướp chính quyền thành lập một chính phủ lâm thời Nhân dân hết sức rộng rãi trên nền tự do tân dân chủ. Lúc này ai còn do dự là đắc tội với quốc dân. Chúng ta phải tự quyết định sự giải phóng của chúng ta. Cuộc chiến tranh đẫm máu nhất trên lịch sử loài người giữa phe dân chủ và lũ phát xít xâm lược dã man đã kết thúc. Phát xít Nhật đã đầu hàng Đồng minh vô điều kiện ngày 15/8 Tây tức là ngày mồng 8 tháng 7 Ất Dậu.

Số 228 ra ngày 20/9/1945 có bài: Cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ta đã thành công. Chính quyền đã lọt vào tay nhân dân khắp mọi nơi. Một chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa đã thành lập!

Số 230 ra ngày 10 tháng 10 năm 1945, đăng tin: "Tuần lễ vàng" ở khắp nơi đạt kết quả rất mỹ mãn. Hà Nội quyên được 2.549 lạng vàng, 2 triệu 551 ngàn đồng, 9.200 tấn thóc. Hải Phòng: 626 lạng vàng. 590 lạng bạc. Nam Định: 252 lạng vàng. Hà Tĩnh: 163 lạng vàng. Huế: 200 kg vàng. Quảng Trị 250 lạng vàng. Các nơi vẫn tiếp tục quyên.

Đọc qua tin, bài đăng trên tờ báo Việt Nam Độc lập, mỗi chúng ta đều có cảm nhận tự hào rằng: Báo Việt Nam Độc Lập do Bác Hồ sáng lập đã thực sự có nhiều đóng góp tích cực cùng đồng bào các dân tộc Cao - Bắc - Lạng trong những năm tháng sửa soạn cho cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Thực hiện tốt chính sách dân tộc của Đảng, tháng 8/1956 khu tự trị Việt Bắc được thành lập. Khu ủy đã quyết định chuyển báo Việt Nam Độc lập từ Cao Bằng về làm cơ quan tuyên truyền của Đảng bộ Đảng Lao động Việt Nam khu tự trị Việt Bắc (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam). Tòa soạn báo đóng tại trung tâm thị xã Thái Nguyên (nay là Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam). Sau 20 năm hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang, đầu năm 1976 khu tự trị Việt Bắc được giải thể, Báo Việt Nam Độc lập cũng ngừng xuất bản. Báo Việt Nam Độc Lập đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba, Khu ủy và Ủy ban hành chính khu tự trị Việt Bắc tặng nhiều Bằng khen./.

Nông Quang Hoạt