Nhân dịp kỷ niệm 44 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2019), Viện Nghiên cứu Phát triển Phương Đông- Chi nhánh Hà Nội tổ chức biên soạn và phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật vừa ra mắt bạn đọc cuốn "Giải phóng" của nhà báo, nhà văn Italy Tiziano Terzani.

Bìa cuốn sách "Giải phóng" của nhà văn Tiziano Terzani.

Nhà báo, nhà văn nổi tiếng người Italy Tiziano Terzani (1938-2004) là người đã tường thuật suốt 30 năm liền từ châu Á cho tuần báo Der Spiegel. Ông là một trong những phóng viên nổi tiếng ở Đông Á và Đông Nam Á và là đặc phái viên cho tuần báo Der Spiegel tại Đông Nam Á, đến Sài Gòn vào năm 1971. Giữa tháng 3/1975, ông nhận được lệnh của chính quyền Sài Gòn trục xuất khỏi miền Nam Việt Nam với lý do là một trong những bài báo của ông đã xúc phạm Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu. Ngay lúc này, Tiziano Terzani đã linh cảm rằng ngày tàn của chế độ Việt Nam Cộng hoà đã đến, nên ông tìm mọi cách để ở lại miền Nam Việt Nam nhằm chứng kiến giây phút cuối cùng của chiến tranh.

Tháng 4/1975, ông là một trong số ít nhà báo phương Tây đã ở lại Sài Gòn, và trở thành nhân chứng của thời điểm lịch sử đó. Ông được chứng kiến cảnh xe tăng của Quân Giải phóng tiến vào Dinh Độc Lập – kết thúc cuộc chiến tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước của nhân dân Việt Nam.

Nhà báo, nhà văn Italy Tiziano Terzani. Ảnh: TL.

Sau ngày 30/4/1975, Tiziano Terzani được phép ở lại Việt Nam thêm 3 tháng. Trong 3 tháng này, ông đã đi gần như xuyên suốt Việt Nam, gặp những nhà lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước Việt Nam và chứng kiến những thay đổi sau ngày 30/4/1975. Ông là một trong những nhà báo tích cực chống lại sự can thiệp của người Mỹ tại Việt Nam và công khai coi cuộc chiến đấu của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam và miền Bắc Việt Nam là cuộc chiến yêu nước của người Việt Nam cần được thế giới ủng hộ.

Ba tháng sau ngày miền Nam Việt Nam hoàn toàn giải phóng, Tiziano Terzani rời Việt Nam từ Hà Nội. Trong chiếc va li của mình, ông đã mang theo 14 cuốn sổ ghi chép, 20 băng cát-xét ghi lại các cuộc phỏng vấn, các bài phát biểu, các cuộc trò chuyện với người dân trên phố, và nhiều gói báo, các tài liệu và các bản dịch. Chính từ các tài liệu đó, cuối năm 1975, ông cho ra đời tác phẩm "Giải phóng" kể lại 3 ngày cuối cùng của chiến tranh trước khi Sài Gòn được giải phóng và 3 tháng Tiziano Terzani quan sát đất nước Việt Nam sau khi thống nhất và bước vào giai đoạn đầu của xây dựng xã hội chủ nghĩa.

Cuốn sách "Giải phóng" do John Shepley dịch từ tiếng Italy ra tiếng Anh và được Nhà xuất bản New York : St. Martin's Press, xuất bản năm 1976. Cuốn sách này được tái bản tại Thái Lan năm 1997 dưới cái tên Sài gòn 1975: “3 ngày và 3 tháng”./.