Tháng 4-1945, nhằm gấp rút chuẩn bị lực lượng cho cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám, theo chỉ thị của Lãnh tụ Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trường Quân chính kháng Nhật-Nhà trường đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam được thành lập (nay là Trường Sĩ quan Lục quân 1). Sau đó, cùng với sự trưởng thành, lớn mạnh của Quân đội ta, hệ thống nhà trường trong toàn quân đã phát triển vượt bậc, cả về quy mô, tổ chức, năng lực đào tạo với nhiều chuyên ngành, bậc học khác nhau. Hiện nay, hệ thống NTQĐ được tổ chức khá cơ bản và hoàn thiện, bao gồm các bậc học, ngành học phù hợp với nhu cầu đào tạo cán bộ quân đội và lực lượng vũ trang (LLVT). Nhiều trường đã trở thành trường trọng điểm chất lượng cao, trung tâm nghiên cứu khoa học hàng đầu của đất nước, quân đội, là cơ sở đào tạo có uy tín trong nước và khu vực.

Ảnh minh họa. Nguồn: daihocchinhtri.edu.vn.

Gắn liền với sự nghiệp cách mạng trong từng thời kỳ, giai đoạn lịch sử và nhiệm vụ của quân đội, các nhà trường trong toàn quân đã tích cực đổi mới, không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. ĐNCB, nhân viên qua đào tạo ở các nhà trường trong các thời kỳ, luôn phát huy tốt vai trò, trách nhiệm trên từng cương vị, chức trách được giao, thực sự là lực lượng nòng cốt của quân đội. Nhiều đồng chí đã trở thành tướng lĩnh, Anh hùng LLVT nhân dân, cán bộ cao cấp của Đảng, Nhà nước và quân đội. Cùng với đào tạo, bồi dưỡng ĐNCB, nhân viên chuyên môn kỹ thuật, NTQĐ đã tích cực đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, góp phần phát triển lý luận khoa học quân sự, nghệ thuật quân sự Việt Nam, làm cơ sở để giải quyết kịp thời, hiệu quả những vấn đề đặt ra từ thực tiễn chiến đấu, huấn luyện, xây dựng LLVT nhân dân.

Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong các NTQĐ thường xuyên được chăm lo xây dựng đủ số lượng, chất lượng, cơ cấu hợp lý và phát triển toàn diện cả về trình độ chuyên môn, phương pháp sư phạm, kinh nghiệm thực tiễn. Hiện nay, trên 95% nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong các NTQĐ có trình độ đại học, trong đó có 7,4% tiến sĩ, gần 38% thạc sĩ; nhiều đồng chí đạt chuẩn chức danh Giáo sư, Phó giáo sư, danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, Nhà giáo Ưu tú, giảng viên giỏi cấp quốc gia và cấp Bộ Quốc phòng. Đây là lực lượng nòng cốt, có vai trò quyết định đến chất lượng giáo dục, đào tạo (GD-ĐT), nghiên cứu khoa học và xây dựng, phát triển của các NTQĐ.

Trước yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0), các NTQĐ đã chủ động nghiên cứu, tìm hiểu, tiếp cận các phương pháp GD-ĐT tiên tiến, khoa học, hiện đại, không ngừng đổi mới quy trình, chương trình, nội dung, phương pháp đào tạo; mở rộng liên kết, hợp tác đào tạo với những cơ sở đào tạo có uy tín, chất lượng trong nước, quốc tế; tích cực nghiên cứu, biên soạn tài liệu, giáo trình, bổ sung những vấn đề mới của khoa học quân sự hiện đại và thực tiễn tại các đơn vị vào giảng dạy, đào tạo, xây dựng ĐNCB. Hệ thống NTQĐ được kiện toàn cả về chức năng, nhiệm vụ. Cơ sở vật chất, trang thiết bị GD-ĐT được cải thiện rõ rệt và từng bước hiện đại hóa; năng lực đào tạo của các trường quân đội ngày càng được nâng lên, góp phần nâng cao chất lượng nguồn cán bộ, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới.

Trong những năm tới, bên cạnh thuận lợi là cơ bản, đất nước ta cũng gặp nhiều khó khăn, thách thức trong thực hiện phát triển kinh tế-xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các thế lực thù địch, phản động tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước, quân đội về mọi mặt. Quân đội nhân dân tiếp tục xây dựng theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến lên hiện đại; thực hiện điều chỉnh tổ chức, lực lượng theo hướng tinh, gọn, mạnh, linh hoạt, cơ động, bảo đảm số lượng hợp lý, có sức chiến đấu cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thời bình và sẵn sàng mở rộng lực lượng khi có yêu cầu. Cuộc CMCN 4.0 đang tác động sâu sắc đối với sự phát triển khoa học công nghệ, nghệ thuật quân sự Việt Nam và yêu cầu nhiệm vụ của quân đội. Tình hình trên đã đặt ra yêu cầu rất cao về phẩm chất, năng lực của ĐNCB, tác động, ảnh hưởng trực tiếp đến công tác GD-ĐT và xây dựng, phát triển NTQĐ. Để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, trong thời gian tới, các học viện, NTQĐ cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng, phát triển theo định hướng “Nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4”; trong đó, cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung cơ bản sau:

Một là, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn quân đối với việc đổi mới GD-ĐT, xây dựng NTQĐ thông minh.

Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức tốt việc học tập, quán triệt, tạo sự thống nhất của toàn quân về nhận thức, hành động trong thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và công tác GD-ĐT trong quân đội. Trọng tâm là Nghị quyết Đại hội XII của Đảng; Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4-11-2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Nghị quyết Trung ương 8, khóa XI về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Chiến lược Quốc phòng Việt Nam; Chiến lược Quân sự Việt Nam; Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng; Kết luận số 16-KL/TW ngày 7-7-2017 của Bộ Chính trị khóa XII về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam đến năm 2021 và những năm tiếp theo; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ X; Chiến lược phát triển GD-ĐT trong quân đội giai đoạn 2011-2020 ban hành kèm theo Quyết định số 2523/QĐ-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng; các đề án về công tác nhà trường, về nhiệm vụ GD-ĐT đã được Bộ Quốc phòng phê duyệt, triển khai thực hiện. Cần chú trọng quán triệt, triển khai thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 4-5-2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc CMCN 4.0; Quyết định số 737/QĐ-BQP ngày 13-3-2018 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về việc ban hành Kế hoạch của Bộ Quốc phòng triển khai thực hiện Chỉ thị số 16/CT-TTg; Quyết định và Kế hoạch hành động của hệ thống NTQĐ trước tác động của cuộc CMCN 4.0 giai đoạn 2018-2020 và những năm tiếp theo.

Các NTQĐ cần nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc đổi mới GD&ĐT, xây dựng nhà trường thông minh, tập trung làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ, giảng viên, học viên về sự cần thiết và mục tiêu, yêu cầu, nội dung của nhiệm vụ quan trọng này. Xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh gắn với xây dựng nhà trường chính quy, tiên tiến, mẫu mực; đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, gắn với Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, phong trào thi đua “Dạy tốt, học tốt”; giữ vững định hướng chính trị, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, đủ năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu cuộc CMCN 4.0. Các cơ quan, đơn vị, học viện, nhà trường toàn quân cần thống nhất nhận thức, quyết tâm, hành động, bám sát chức năng, nhiệm vụ được giao, cụ thể hóa việc xây dựng kế hoạch, chương trình hành động, tổ chức thực hiện hiệu quả trong thực tiễn.

Hai là, tập trung hoàn thiện quy hoạch, xây dựng các học viện, NTQĐ theo mô hình “Nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4”.

Sắp xếp, quy hoạch hệ thống nhà trường tinh gọn, chính quy, nâng cao chất lượng đào tạo ĐNCB quân đội trong tình hình mới là việc làm cấp thiết theo Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Các cơ quan chức năng Bộ Quốc phòng và các học viện, NTQĐ cần tập trung đầu tư nghiên cứu, tham khảo, học hỏi kinh nghiệm mô hình tổ chức nhà trường thông minh của quân đội các nước tiên tiến trên thế giới; kế thừa truyền thống, kinh nghiệm tổ chức, quản lý nhà trường trước đây và thực tiễn hiện nay để vận dụng sáng tạo, linh hoạt vào công tác quy hoạch, xây dựng hệ thống NTQĐ theo hướng chính quy, tiên tiến, mẫu mực, tinh gọn, giảm đầu mối; tích cực đầu tư, hiện đại hóa cơ sở vật chất, vũ khí, khí tài, trang thiết bị đào tạo.

Việc tiếp cận và ứng dụng thành tựu của cuộc CMCN 4.0 là một nhiệm vụ quan trọng của công tác đổi mới GD-ĐT trong quân đội. Các học viện, nhà trường được Bộ Quốc phòng giao nhiệm vụ đi tiên phong trong lĩnh vực này, cần nhận thức đầy đủ vinh dự, trách nhiệm, tổ chức, triển khai thực hiện nghiêm túc, với lộ trình, cách làm phù hợp, hiệu quả; chú trọng triển khai thực hiện tốt việc thí điểm đào tạo các nội dung trọng tâm đã được xác định trong kế hoạch hành động của hệ thống NTQĐ trước tác động của cuộc CMCN 4.0 giai đoạn 2018-2020 và những năm tiếp theo. Trên cơ sở đó, kịp thời rút kinh nghiệm để triển khai thực hiện ở các nhà trường tiếp theo, rút ngắn thời gian tiếp cận, ứng dụng hiệu quả thành tựu cuộc CMCN 4.0 vào sự nghiệp GD-ĐT trong quân đội.

Ba là, tích cực đổi mới quy trình, chương trình, nội dung đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, tiếp cận, ứng dụng hiệu quả thành tựu cuộc CMCN 4.0.

Mục tiêu xây dựng, phát triển “Nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4” là nâng cao chất lượng GD-ĐT và nghiên cứu khoa học, bảo đảm chất lượng học viên sau khi ra trường đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, khai thác, làm chủ vũ khí, khí tài trang bị ngày càng hiện đại của quân đội và có đủ khả năng hoàn thành tốt nhiệm vụ trong mọi tình huống. Các học viện, NTQĐ cần tiếp tục hoàn thiện mục tiêu đào tạo của từng loại hình, đối tượng đào tạo cụ thể; tập trung đổi mới mạnh mẽ quy trình, chương trình, nội dung đào tạo, bảo đảm tính logic, khoa học, vừa đi trước, vừa có tính kế thừa nền khoa học nghệ thuật quân sự Việt Nam và nghệ thuật quân sự trên thế giới, phù hợp với tổ chức biên chế của quân đội. Chú trọng nghiên cứu, xây dựng một số chương trình đào tạo các chuyên ngành đặc thù, lĩnh vực mũi nhọn, chất lượng cao để làm chủ vũ khí trang bị, xây dựng nền công nghiệp quốc phòng hiện đại. Công tác quản lý nhà trường cần có sự đột phá về tổ chức, phương pháp từ cơ quan tham mưu chiến lược là Cục Nhà trường, Bộ Tổng Tham mưu đến các học viện, nhà trường và từng phòng, khoa chuyên môn. Chủ động đi trước, nắm bắt xu thế thời đại, nâng cao năng lực quản lý, chỉ huy điều hành theo hướng tự động hóa, ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin vào quản lý, chỉ huy bộ đội và công tác GD-ĐT.

Bốn là, tiếp tục coi trọng xây dựng, kiện toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong các NTQĐ.

Đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục là nhân tố quan trọng, có vai trò quyết định chất lượng GD&ĐT và kết quả thực hiện nhiệm vụ của toàn quân. Vì vậy, các học viện, NTQĐ cần quan tâm hơn nữa đến việc chăm lo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, bảo đảm đủ về số lượng, chất lượng, có cơ cấu, độ tuổi, chuyên ngành hợp lý, đồng thời chuẩn hóa theo tiêu chuẩn của Nhà nước, quy định của Bộ Quốc phòng. Thực hiện tốt công tác tạo nguồn, quy hoạch, đào tạo, bố trí, sử dụng cán bộ và phát huy khả năng của đội ngũ chuyên gia đầu ngành, nhà giáo giỏi trên các lĩnh vực; chú trọng bồi dưỡng rèn luyện phương pháp, tác phong công tác, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực tư duy sáng tạo, khả năng nghiên cứu khoa học, trình độ ngoại ngữ, công nghệ thông tin cho đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới và hội nhập quốc tế. Mỗi nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục phải nỗ lực cố gắng vươn lên, tích cực học tập, nghiên cứu, nâng cao trình độ, đạt chuẩn quốc tế về ngoại ngữ, tin học; phát huy vai trò tiền phong, gương mẫu trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học; thực hiện tốt việc đào tạo, tự đào tạo và coi đây là nhu cầu, biện pháp tốt nhất để nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, phương pháp tác phong làm việc khoa học trong môi trường sư phạm; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng và kết nối chặt chẽ giữa các bộ phận, bảo đảm tính khoa học, hợp lý, hiệu quả.

Năm là, tích cực huy động các nguồn lực, tăng cường đầu tư hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, đáp ứng yêu cầu xây dựng, phát triển NTQĐ trong tình hình mới.

Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học là yếu tố quan trọng, cần thiết để nâng cao chất lượng GD-ĐT, nghiên cứu khoa học của quân đội. Trong những năm qua, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã quan tâm, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng hạ tầng, từng bước hiện đại hóa trang, thiết bị dạy học, quản lý đào tạo trong các học viện, NTQĐ, như: Hệ thống quản lý điều hành, phần mềm quản lý giáo dục, các trung tâm mô phỏng huấn luyện, đào tạo, hệ thống giảng đường, thư viện, phòng thí nghiệm, dữ liệu thông tin, tài liệu... Đây là những cơ sở nền tảng ban đầu để các học viện, NTQĐ tiếp cận, ứng dụng triển khai xây dựng mô hình nhà trường thông minh.

Để đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ GD&ĐT trong tình hình mới, Quân đội nhân dân tiếp tục ưu tiên đầu tư, hiện đại hóa kết cấu hạ tầng và đổi mới trang, thiết bị phục vụ dạy học, nhằm tạo sự đột phá về vấn đề này; thực hiện đồng bộ, hiệu quả đề án tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và hỗ trợ các hoạt động dạy học, nghiên cứu khoa học góp phần nâng cao chất lượng GD-ĐT giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025. Các NTQĐ cần chủ động khảo sát kỹ, đánh giá đúng thực trạng, xây dựng phương án, dự án, kế hoạch đầu tư, báo cáo cấp có thẩm quyền phê duyệt. Việc đầu tư phải thiết thực, hiệu quả, bảo đảm tính kế thừa, có trọng tâm, trọng điểm trên cơ sở kế hoạch tổng thể của từng trường và các nhà trường toàn quân, phù hợp với khả năng kinh phí bảo đảm, tiếp cận công nghệ mới, chống đầu tư dàn trải kém hiệu quả, thất thoát, tiêu cực.

Cuộc CMCN 4.0 đang tác động mạnh mẽ, làm biến đổi sâu sắc mọi lĩnh vực đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực quân sự, quốc phòng và hệ thống NTQĐ. Tận dụng tính tích cực, hạn chế tác động tiêu cực của nó và xác định rõ vấn đề đặt ra đối với các NTQĐ là hết sức cần thiết. Xây dựng nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc CMCN 4.0 là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, cần được lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện quyết liệt, hiệu quả, tạo sự đồng thuận, thống nhất và quyết tâm cao trong toàn quân, trực tiếp là các học viện, NTQĐ. Các cơ quan, đơn vị, học viên, nhà trường trong toàn quân cần chủ động tiếp cận, ứng dụng thành tựu của cuộc CMCN 4.0, nghiên cứu, cụ thể hóa thành các giải pháp để thực hiện hiệu quả các vấn đề nêu trên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.