Đội tuyển Nga thi đấu trên xe tăng T-72B3 hôm 5/8. Video: Zvezda.

Giải đua xe tăng (Tank Biathlon) là nội dung thi đấu lớn và quan trọng nhất tại Hội thao Quân sự Quốc tế (Army Games) được Nga tổ chức vào tháng 8 hàng năm. Trừ đội Trung Quốc và Belarus mang xe tăng nội địa, chủ nhà Nga và các đội nước ngoài đều sử dụng xe tăng T-72B3 trong quá trình thi đấu. Đây được coi là dịp để Moskva phô diễn sức mạnh và đẩy mạnh tiềm năng xuất khẩu của một trong những dòng xe tăng có uy lực nhất trong biên chế nước này.

Lục quân Nga hiện có gần 3.000 xe tăng chiến đấu chủ lực trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu, gồm 2.000 xe tăng T-72B các loại và gần 1.000 chiếc T-80, T-90A. Ngoài ra, Moskva đang niêm cất khoảng 8.000 xe tăng T-72, biến chúng trở thành xương sống của lực lượng tăng thiết giáp Nga.

Dòng T-72 được coi là vũ khí đáng sợ trên chiến trường khi xuất hiện lần đầu năm 1973. Kích thước nhỏ gọn, trang bị giáp phức hợp (composite), pháo nòng trơn 2A46M cỡ 125 mm hoàn toàn mới cùng hệ thống đo xa laser và máy tính đường đạn, T-72 được đánh giá là bước đột phá lớn so với mẫu T-62 tiền nhiệm.

Hệ thống nạp đạn tự động giúp thu nhỏ kích cỡ tháp pháo, dù pháo 2A46M và đạn cỡ 125 mm trên T-72 có kích thước lớn hơn các xe tăng trước đó, đồng thời giảm quy mô tổ lái xuống chỉ còn ba người. Động cơ công suất 780 mã lực giúp phiên bản T-72 đầu tiên đạt tốc độ tối đa 60 km/h trên đường nhựa.

T-72 được trang bị lớp giáp vượt trội so với những xe tăng chủ lực cùng thời của Mỹ và NATO. Giáp composite gồm nhiều lớp thép và sợi thủy tinh giúp mặt trước T-72 sở hữu khả năng phòng vệ tương đương giáp thép cán đồng nhất (RHA) dày 450 mm. Phiên bản T-72B1 được bổ sung giáp mặt trước, tăng 50% khả năng chống chịu trước đạn xuyên giáp dưới cỡ tách vỏ ổn định bằng cánh đuôi (APFSDS) của phương Tây.

Xe tăng T-72A được trưng bày trong bảo tàng của Nga. Ảnh: Vitaly Kuzmin.

Việc trang bị giáp phản ứng nổ (ERA) Kontakt-1 tăng gấp đôi sức chống chịu của xe tăng T-72 trước đạn chống tăng nổ lõm (HEAT). Tới giữa thập niên 1980, phiên bản Kontakt-5 ra đời cho phép T-72 duy trì khả năng chiến đấu trước những tên lửa chống tăng tối tân của Mỹ thời đó như TOW.

Xe tăng T-72 đóng vai trò chủ lực trong đội hình bộ binh cơ giới của Liên Xô suốt Chiến tranh Lạnh, đồng thời được xuất khẩu tới nhiều quốc gia, bao gồm cả Syria và Iraq. Tuy nhiên, chúng dễ dàng bị tiêu diệt trong các cuộc xung đột tại Trung Đông, chủ yếu do quá trình huấn luyện sơ sài và chỉ huy kém của quân đội các nước sở tại.

Một số điểm yếu trên biến thể T-72 xuất khẩu cũng được thể hiện như đạn có khả năng xuyên phá chỉ bằng một nửa bản T-72 nội địa Liên Xô, hệ thống điều khiển hỏa lực và nhìn đêm kém, không được trang bị giáp composite và ERA.

Khủng hoảng kinh tế tại Nga sau khi Liên Xô tan rã khiến nước này phải cắt giảm ngân sách quốc phòng, hủy bỏ nhiều dự án chế tạo xe tăng thế hệ mới. Điều đó khiến T-72 vẫn đóng vai trò xương sống lục quân Nga, đồng thời được áp dụng nhiều gói nâng cấp như trang bị đạn HEAT và tên lửa chống tăng mới.

Điều kiện kinh tế cải thiện trong những năm 2000 giúp Moskva có nguồn vốn cho các dự án hiện đại hóa quân đội. Phiên bản T-72B3 hiện đại nhất được giới thiệu vào năm 2010 với mục tiêu nâng cao khả năng chiến đấu cho xe T-72B cũ kỹ, trong bối cảnh chi phí cao của siêu tăng T-14 Armata cùng ngân sách quốc phòng giới hạn khiến quân đội Nga khó lòng sở hữu hàng nghìn xe tăng loại này trong thời gian ngắn.

Xe tăng T-72B3 của đội tuyển Nga thi đấu hôm 5/8. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga.

Gói nâng cấp B3 cung cấp hệ thống điều khiển hỏa lực Kalina và máy tính đường đạn hoàn toàn mới. Pháo thủ có thể ngắm bắn ở khoảng cách xa và chính xác hơn nhờ tổ hợp kính ngắm đa kênh, trong khi khả năng bảo vệ được tăng cường bằng các cụm ERA Kontakt-5 xếp theo cấu hình vỏ sò của xe tăng T-90A.

Khả năng tiến công của phiên bản T-72B3 cũng cải thiện rõ rệt khi được lắp hệ thống điều khiển hỏa lực Sosna-U kèm kính ảnh nhiệt của T-90MS.

Thiết bị nổi bật nhất của Sosna-U là cảm biến ảnh nhiệt Catherine-FC do tập đoàn Thales của Pháp phát triển, cho phép kíp xe T-72B3 phát hiện, nhận diện mục tiêu xe tăng từ khoảng cách 10.500 m vào ban ngày và 2.200 m ban đêm trong mọi điều kiện thời tiết.

Sosna-U cũng giúp T-72B3 sở hữu khả năng tìm - diệt (hunter-killer). Trưởng xe có thể tìm kiếm và quay pháo về phía mục tiêu, pháo thủ chỉ việc điều chỉnh đường ngắm chính xác và khai hỏa. Trong lúc đó, trưởng xe tiếp tục phát hiện mục tiêu mới.

Pháo 2A46M5 đời mới trên T-72B3 có độ chụm đạn cao hơn nhiều so với phiên bản cũ, tương đương với pháo Rheinmetall Rh-120 L/44 trên xe tăng Leopard 2 do Đức sản xuất. Hệ thống nạp đạn tự động nâng cấp cho phép T-72B3 sử dụng nhiều biến thể đạn APFSDS và tên lửa mới được phát triển cho T-90A.

Kíp xe VN2 vẫy cờ sau khi hoàn thành bài thi hôm 6/8. Ảnh: QĐND.

Những chiếc T-72B3 đầu tiên vẫn sử dụng động cơ V-84-1 nguyên bản với công suất 840 mã lực. Tuy nhiên, các loạt xe sau này đều được lắp động cơ V-92S2F với công suất 1.130 mã lực, cho phép chúng đạt tốc độ tối đa tới 77 km/h.

Quân đội Nga hiện đã nâng cấp khoảng 1.400 chiếc T-72 lên chuẩn T-72B3, bảo đảm khả năng chiến đấu và sống sót không thua kém mũi nhọn T-80, T-90A của các đơn vị tinh nhuệ. Nước này cũng ra mắt phiên bản T-72B3M được tăng cường đáng kể năng lực phòng vệ, nhưng không sử dụng chúng cho giải đấu Tank Biathlon.

Hội thao quân sự quốc tế 2019 thu hút hơn 6.000 quân nhân thuộc 223 đoàn đến từ 39 quốc gia, nhưng không có sự tham gia của quân đội các nước phương Tây. Hội thao được tổ chức tại thao trường của 10 nước gồm Nga, Azerbaijan, Armenia, Belarus, Ấn Độ, Iran, Kazakhstan, Trung Quốc, Mông Cổ và Uzbekistan.