Tính đến thời điểm hiện nay, cả nước có 358 doanh nghiệp sản xuất liên quan đến ô tô, trong đó có 50 doanh nghiệp lắp ráp ô tô, 45 doanh nghiệp sản xuất khung gầm, thân xe và thùng xe, 214 doanh nghiệp sản xuất linh kiện phụ tùng ô tô (quá thấp so với 385 doanh nghiệp ở Malaysia và 2.500 doanh nghiệp ở Thái Lan về sản xuất linh kiện phụ tùng ô tô).

CNHT ngành sản xuất, lắp ráp ô tô ở Việt Nam cũng mới chỉ sản xuất được một số nhóm linh kiện, phụ tùng như: Các chi tiết cấu thành khung gầm xe, thùng xe, vỏ cabin, cửa xe, săm lốp, bộ tản nhiệt, dây phanh, dây dẫn điện, trục dẫn, vành bánh xe, nhíp lò xo, ống xả, ruột két nước, hộp số, vô lăng, van điều khiển trong hộp số tự động, điều khí trong động cơ, sơmi xi-lanh, ghế ngồi, một số chi tiết composite…

Trong khi đó, tỷ lệ nội địa hóa đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi đạt thấp, đến nay mới đạt bình quân khoảng 7-10%.

Theo ông Lương Đức Toàn, phó Trưởng phòng Phòng Công nghiệp chế biến, chế tạo – Cục Công nghiệp (Bộ Công thương), đầu tư cho sản xuất linh kiện, phụ tùng ô tô tại Việt Nam còn mang tính nhỏ lẻ, sản phẩm làm ra ít cả về chủng loại và sản lượng. Sức cạnh tranh quốc tế của CNHT ngành sản xuất, lắp ráp ô tô còn hạn chế, nhất là sản phẩm của các doanh nghiệp nội địa.

“Phụ tùng, linh kiện chủ yếu được sản xuất và nhập khẩu từ doanh nghiệp FDI, tỷ lệ đặt hàng phụ tùng linh kiện từ doanh nghiệp nội địa cung cấp rất thấp. Trong số các doanh nghiệp cung cấp hiện có, hơn 90% là doanh nghiệp FDI, chỉ có số ít doanh nghiệp trong nước có thể tham gia vào mạng lưới của doanh nghiệp cung cấp cho các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô ở Việt Nam” – ông Lương Ngọc Toàn cho biết.

Ông Shinjiro Kajikawa – Phó Giám đốc Toyota Việt Nam chia sẻ, thị trường biến động thường xuyên và sản lượng thấp dẫn đến việc nội địa hóa, hệ thống nhà cung cấp ở Việt Nam còn rất hạn chế. Và điều này dẫn đến việc các doanh nghiệp gặp khó khăn trong đầu tư sản xuất linh kiện

Ông Shinjiro Kajikawa – Phó Giám đốc Toyota Việt Nam

Hiện nay, để sản xuất một chiếc ô tô, tùy loại, phải cần từ 30.000 - 40.000 linh kiện nhưng trong số đó có hơn 90% linh kiện, phụ tùng ô tô lắp ráp hiện nay vẫn do các công ty mẹ hoặc từ nhà xuất khẩu nước ngoài cung cấp: Năm 2014 nhập khẩu 2,2 tỷ USD, năm 2015 nhập khẩu 3 tỷ USD, năm 2016 nhập khẩu 3,5 tỷ USD và năm 2017 nhập khẩu 3,167 tỷ USD.

Tỷ lệ mua phụ tùng trong nước đạt ở mức khác nhau tùy theo chủng loại xe và nhà sản xuất (10-30% đối với xe du lịch, >30% đối với xe tải, >40% đối với xe buýt).

Đối với các chủng loại xe tải, xe khách từ 10 chỗ ngồi trở lên, xe chuyên dụng sản xuất trong nước đã đạt tỷ lệ nội địa hóa cao, đáp ứng về cơ bản (xe tải 7 tấn đáp ứng khoảng 70% nhu cầu với tỷ lệ nội địa hóa trung bình 55%; xe khách từ 10 chỗ ngồi trở lên, một số loại xe chuyên dụng đáp ứng khoảng 90% nhu cầu với tỷ lệ nội địa hóa đạt từ 45% đến 55%). Một số phụ tùng linh kiện đã xuất khẩu sang thị trường Lào, Campuchia, Myanmar, Trung Mỹ.

Ông Lương Đức Toàn, phó Trưởng phòng Phòng Công nghiệp chế biến, chế tạo – Cục Công nghiệp (Bộ Công thương).

Trong khi đó, tỷ lệ nội địa hóa đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi đạt thấp, đến nay mới đạt bình quân khoảng 7-10%, trong đó Thaco đạt 15-18%, Toyota Việt Nam đạt 37% đối với riêng dòng xe Innova, thấp hơn mục tiêu đề ra.

Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến ngành ô tô Việt Nam kém phát triển dù đã có nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ từ Chính phủ.

Cùng với đó, việc ngành CNHT còn hạn chế, nhỏ lẻ... là một trong những nguyên nhân khiến cho nhiều doanh nghiệp lắp ráp ô tô chuyển hướng kinh doanh sang nhập khẩu xe thay vì lắp ráp trong thời gian gần đây. Ví dụ như các sản phẩm chủ lực của Toyota Việt Nam, Honda Việt Nam, Ford Việt Nam... hiện nay đều là những mẫu xe nhập khẩu nguyên chiếc từ các thị trường Thái Lan, Indonesia.

Vì vậy theo ông Lương Đức Toàn, phó Trưởng phòng Phòng Công nghiệp chế biến, chế tạo – Cục Công Nghiệp (Bộ Công thương), muốn phát triển CNHT ngành ô tô cần nâng cao năng lực doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô đáp ứng yêu cầu của các chuỗi sản xuất toàn cầu; Thúc đẩy liên kết giữa các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ và các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm hoàn chỉnh bao gồm thị trường trong nước và ngoài nước, đặc biệt với một số quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc,...

Đồng thời, hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao trình độ kỹ thuật sản xuất và quản lý sản xuất, chuyển giao công nghệ, phát triển khoa học và công nghệ, phát triển nguồn nhân lực công nghiệp hỗ trợ; Hỗ trợ tín dụng, tiếp cận vốn vay và gói tín dụng cho CNHT và triển khai hiệu quả Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong các lĩnh vực công nghiệp ưu tiên trong đó có ngành ô tô./.