Tại Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm vân động tăng thuế thuốc lá. Hội thảo do Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá – Bộ Y tế phối hợp với Liên minh Quốc tế phòng chống Lao và bệnh phổi (The UNION) tổ chức cuối tuần qua tại Ninh Bình, nhiều chuyên gia đã tham dự, hiến kế cho việc phòng chống tác hại thuốc lá.

Các chuyên gia tham dự hội thảo.

Bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ PCTH thuốc lá nhấn mạnh vai trò của chính sách thuế trong việc giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá, đồng thời nhấn mạnh vai trò của các trường, các Hội, và các tổ chức trong công tác Phòng chống tác hại thuốc lá nói chung và đặc biệt trong công tác truyền thông vận động tăng thuế thuốc lá.

Một nghiên cứu cho thấy nếu tăng thuế thuốc lá sao cho giá bán lẻ tăng thêm 10% sẽ giúp giảm 4% tiêu dùng thuốc lá tại các nước có thu nhập cao và giảm khoảng 8% tại các nước có thu nhập thấp và trung bình. Nếu tăng thuế sao cho giá bán lẻ thuốc lá tăng 10% thì ước tính số người hút thuốc trên thế giới sẽ giảm khoảng 42 triệu người (38 triệu người ở những nước có thu nhập thấp và trung bình và 4 triệu người ở nước có thu nhập cao) và giúp tránh được 10 triệu ca tử vong sớm (9 triệu ca ở những nước có thu nhập thấp và trung bình và 1 triệu ca ở nước có thu nhập cao). Một mức tăng 70% trong giá bán thuốc sẽ ngăn chặn được tới 1/4 các ca tử vong do thuốc là gây ra trên toàn thế giới.

Tại hội thảo, các chuyên gia đã dẫn chứng bài học kinh nghiệm của nhiều nước về tăng thuế thuốc lá, thực trạng giá và thuế thuốc lá tại Việt Nam, các đề xuất về tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá để góp phần đạt mục tiêu trong Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá: giảm tỷ lệ hút thuốc trong nam giới Việt Nam từ 45.3% năm 2015 xuống còn 39% vào năm 2020.

Để đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, theo ý kiến các đại biểu, Việt Nam nên áp dụng phương án thuế hỗn hợp là phương án kết hợp thu theo thuế suất tỷ lệ và thuế suất tuyệt đối với mức tăng ít nhất là 2.000 đồng/1 bao 20 điếu. Để giảm tỷ lệ hút xuống 39% theo mục tiêu quốc gia, thì thuế tuyệt đối cần tăng tới 5.000 đồng/1 bao.

Tăng thuế thuốc lá không là nguyên nhân gia tăng buôn lậu thuốc

Trước băn khoăn của một số đại biểu, liệu việc tăng thuế thuốc lá có làm tăng buôn lậu thuốc lá? Ths.Bs Nguyễn Tuấn Lâm, cán bộ chương trình Quốc gia, Văn phòng Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho rằng, việc tăng thuế thuốc không làm gia tăng buôn lậu.

“Tại Việt Nam, hiện thuế nhập khẩu đang duy trì ở mức 135%. Thuế suất thuế nhập khẩu cao làm cho thuốc lá ngoại nhập khẩu hợp pháp khó tiêu thụ vì giá bán cao, do đó tạo động lực gây ra buôn lậu thuốc lá. Hơn nữa, việc sử dụng thuốc lá nhập lậu do thói quen người tiêu dùng thích một số nhãn thuốc lậu chính (hay còn gọi là “gu” hút thuốc)”, BS Lâm nói.

Dẫn chứng cho nhận định này, BS Lâm cho biết kết quả điều tra tiêu dùng thuốc lá tại 12 tỉnh ở Việt Nam, do trường Đại học Thương mại thực hiện cho thấy trên 70% người sử dụng thuốc lá lậu là do hương vị, tò mò, bạn bè mời.

Trong khi đó, hiện nay 80-90% số lượng thuốc lá lậu là nhãn Jet và Hero. Hai nhãn thuốc này có hàm lượng tar và nicotine rất cao, phù hợp với những người nghiện nặng thuốc lá. Số liệu điều tra Hút thuốc ở người trưởng thành GATS 2015 cho thấy 91.8% các nhãn thuốc Jet và Hero được tiêu thụ tại 2 vùng là Đông Nam bộ và Tây Nam bộ. Đặc biệt là có tới 75% lượng tiêu thụ của 2 nhãn này là trong phạm vi 10 tỉnh gồm: Bình Thuận, Tây Ninh, TP Hồ Chí Minh, Long An, Vĩnh Long, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, và Cần Thơ.

Điều này cho thấy, “gu” hút thuốc thể hiện qua việc người hút thuốc sẵn sang trả giá cao hơn cho sản phẩm thuốc lậu thay vì sử dụng thuốc là hợp pháp giá thấp hơn. Cũng theo điều tra GATS, mức giá trung bình của Hero và JET cao hơn mức giá trung bình của các nhãn hiệu thuốc lá hợp pháp khoảng từ 30% đến 60%.

“Ở Việt Nam buôn lậu thuốc lá thực chất không có mối tương quan với mức thuế tiêu thụ đặc biệt cao hay thấp. Điều này cũng được thể hiện trong kinh nghiệm từ các quốc gia khác.Cụ thể qua phân tích số liệu từ 76 quốc gia cho thấy tại các quốc gia có mức giá thuốc lá thấp, tình trạng buôn lậu thậm chí lại xảy ra nhiều hơn so với những quốc gia có mức giá và thuế thuốc lá cao.Hơn nữa, nhiều quốc gia đã kiểm soát buôn lậu thuốc lá thành công ngay cả khi thuế và giá thuốc lá tăng cao”, BS Lâm khẳng định.